Verkiezingsresultaat in de VS viel (weer) niet te voorspellen: "Peilingen zijn vooral interessant na de verkiezingen"
"A landslide victory", ofwel een verpletterende overwinning: die heeft Joe Biden niet binnengehaald voor de Democraten. Nochtans is dat wel wat verschillende peilingen hadden voorspeld. De realiteit is dat de einduitslag veel nipter zal zijn voor de uiteindelijke winnaar. Ook bij de vorige presidentsverkiezingen in 2016 bleken de peilingen - met een klinkende winst voor Hillary Clinton - het spoor bijster. Hoe komt dat? Zijn peilingen nog wel zinvol en betrouwbaar? Politicoloog Stefaan Walgrave (UAntwerpen) nuanceert het een en ander.
"In de peilingen werd Biden gemiddeld op een voorsprong van 8 procent gezet, op nationaal niveau. In realiteit zal hij over het hele land maximum 2 of 3 procent voorsprong halen", zegt Walgrave. "In de "popular vote", het pure aantal stemmen, zal Biden het zeker halen. Maar in het Amerikaanse systeem koop je daar niets mee."
Volgens Walgrave zijn de twee basiselementen van een peiling ook de twee punten waarop het grondig verkeerd kan lopen. "Een peiling steunt op een steekproef van een bepaalde groep, en wat die mensen al dan niet tegen jou willen vertellen. Voor gelijk welk onderzoek lijkt het steeds lastiger om een goede steekproef samen te stellen. Steeds minder mensen zijn bereid om mee te werken aan onderzoek, zelfs als het gaat over iets als chipssmaken. Los van de mensen die je bevraagt, kan je je dan afvragen hoe eerlijk mensen zijn in hun antwoorden."
Steeds minder mensen zijn bereid om mee te werken aan wetenschappelijk onderzoek, en dus ook aan peilingen
Amerikaanse peilers stellen vaak drie vragen. "Hoe waarschijnlijk is het dat mensen gaan stemmen? Wat is hun huidige voorkeur? En op wie hebben ze vorige keer gestemd?", aldus Walgrave. "Hier bij ons geldt een opkomstplicht, maar in de VS kunnen mensen zeker liegen over het feit of ze van plan zijn om te gaan stemmen. Dat alleen al maakt het peilen moeilijk."
Daarnaast roepen peilingen - vooral bij Republikeinse kiezers - sowieso veel weerstand op. "Media als CNN en The New York Times organiseren veel peilingen. Volgens een deel van het publiek maken polls een deel uit van het establishment, van instanties die "fake news" brengen. Veel Republikeinse kiezers zijn niet bereid om daaraan mee te werken: ze beschouwen de klassieke media als te links, tegen hun partij, en tegen Trump. Als het verzet om mee te werken aan een peiling al een politieke daad op zich wordt: dan worden betrouwbare resultaten héél moeilijk."
Peilingen horen voor veel mensen bij het establishment, bij de zogenoemde "linkse media". Daarom willen veel Republikeinen niet meewerken
In de Amerikaanse peilingen wordt dus vooral de Republikeinse stem gemist. En ook in ons land is er een bepaalde groep kiezers die in de peilingen wordt onderschat. "Vlaams Belang-kiezers inschatten, dat is hetzelfde probleem. Wie een anti-establishmentpartij steunt, is niet altijd bereid om z'n eerlijke mening daarover te geven. Het omgekeerde zien we bij Groen-kiezers: die mensen zijn vaak héél bereid om mee te werken aan allerlei onderzoek, en worden dus systematisch overschat."
Hebben peilingen nog een toekomst? Ja, en nee
Als de Amerikaanse peilingen nu al twee verkiezingen op rij zo verkeerd zitten: bestaat er dan geen manier om de resultaten te corrigeren? "In theorie zou je dat kunnen doen, op basis van mensen hun stemgedrag bij de vorige verkiezingen. Maar gek genoeg herinnert niet iedereen zich dat even goed, of draaien mensen graag hun kar. Die herinnering is dus niet betrouwbaar. En dan zijn er in Amerika maar 2 partijen: bij een peiling in België is dat nog problematischer", zegt Walgrave.
Toch schrijft Walgrave peilingen als politiek instrument niet af. "Ze horen bij het politieke spel. In de VS bepalen ze in de voorverkiezingen, waarbij elke partij zijn kandidaat aanduidt, wie voldoende middelen kan losweken bij geldschieters. Peilingen zijn een industrie op zich. Maar eigenlijk zijn ze vooral interessant na de verkiezingen, dan heb je veel betrouwbare informatie om mee te werken. Maar als voorspellend instrument worden ze op termijn alleen maar onbetrouwbaarder."
Beluister hier het volledige gesprek met politicoloog Stefaan Walgrave (UAntwerpen) in "De ochtend":
