Biden wint, maar nu begint het pas

“Ik zal een president zijn die niet probeert te verdelen maar te verenigen. Dit is een tijd om Amerika te helen”, zei Biden zaterdagavond, nadat hij na winst in de beslissende sleutelstaat Pennsylvania tot winnaar was uitgeroepen. Als voormalige vicepresident van Barack Obama haalde Biden ook diens beroemde slogan aan: “Er zijn geen rode en blauwe staten, alleen maar Verenigde Staten.” Hij beloofde “net zo hard te werken voor diegenen die voor hem stemden als zij die dat niet deden”.

Kamala Harris, de eerste vrouw die vicepresident wordt in de 244-jarige geschiedenis van de VS, gaf aan dat ze een historisch glazen plafond brak. “Ik ben misschien de eerste vrouw in dit ambt, maar ik zal niet de laatste zijn.”

Het duo Biden-Harris wacht een loodzware opdracht. Hun grootste uitdaging heet voorlopig nog altijd huidig president Donald Trump, die de verkiezingsuitslag juridisch blijft aanvechten. Zijn entourage, onder wie first lady Melania, zou hem dat volgens Amerikaanse media uit het hoofd willen praten.

Als zittende president blijft Trump niettemin nog aan de macht tot 20 januari, wanneer Biden officieel wordt ingezworen. In de tussentijd kan hij nog wegen op het binnen- en buitenlandse beleid, al gaat Biden wel meteen zijn ‘transitieteam’ benoemen. In normale omstandigheden werken deze topmedewerkers, dikwijls al toekomstige kabinetsleden, samen met het huidige Witte Huis. “De kans is groot dat Trump zijn medewerkers concrete samenwerking zal verbieden”, zegt voormalig VS-ambassadeur Howard Gutman. “Het Biden-team kan wel al proberen te beïnvloeden door te gaan praten met topambtenaren van federale ministeries.” 

Eerst zorg, dan jobs

Biden zal vandaag al een Covid-19-taskforce samenstellen die concrete plannen moet maken voor een betere bestrijding van de pandemie, die in de VS al meer dan 238.000 doden eiste. Ook het economisch herstel krijgt topprioriteit. Door de pandemie ging een recordaantal banen verloren, maar, zo geeft Bidens transitieteam aan, “we kunnen de jobcrisis niet oplossen zonder eerst de zorgcrisis aan te pakken”. Om herstelmaatregelen, zoals steun aan de kmo’s, te financieren zonder de overheidsschuld te vergroten wil Biden de vennootschapsbelasting snel verhogen van 21 naar 28 procent. 

Huidig president Trump zal na zijn vertrek wel fel oppositie blijven voeren tegen deze maatregelen, daarin gesteund door een Senaat die wellicht Republikeins blijft. Gevreesd wordt dat Trump ook in de samenleving een destabiliserende factor kan worden als hij zijn radicaalste aanhangers blijft opzwepen. “Het zal tijd vergen voor de woede van de Trump-aanhang wegebt”, zegt ook Gutman. 

Om de gemoederen te bedaren is de kans reëel dat Biden in zijn toekomstig kabinet een paar Republikeinen zal benoemen. Zo’n ‘team van rivalen’ aanstellen is wat historisch president Abraham Lincoln al deed, een voorbeeld dat werd gevolgd door veel presidenten – maar niet door Trump. 

Biden kan ook van dag één executive orders (presidentiële decreten) tekenen waarmee hij Trumps beleid concreet kan ombuigen. Voor Europa is alvast van belang dat hij zich weer wil voegen bij het Klimaatakkoord van Parijs.