‘Het gele koorts-vaccin beschermt je levenslang. Bij ons coronavaccin zal dat hopelijk ook heel lang zijn’

Hoe komt het dat er wel een vaccin tegen Covid-19 gevonden werd en nog steeds geen tegen bijvoorbeeld HIV?

HIV is een virus dat zo snel muteert dat je het niet kan bijhouden. Het is bovendien een soort paard van Troje, dat je lichaam binnendringt en je hele leven in het DNA van bepaalde witte bloedcellen blijft zitten. Tegen andere virussen kan je makkelijk vaccins ontwikkelen. Kinderverlamming, veroorzaakt door het poliovirus, dat tot de jaren 1960 heel veel voorkwam, is zo goed als uitgeroeid, met uitzondering van enkele landen zoals Afghanistan en Pakistan. Polio is dan ook een heel stabiel virus: het verandert weinig. Pokken konden door vaccinatie volledig worden uitgeroeid.

Er zijn met andere woorden virussen waartegen een vaccin gevonden kan worden en andere waartegen dat niet lukt. Ook het coronavirus is redelijk stabiel en behoort dus tot de eerste categorie. Het feit dat farmareus Pfizer aankondigt dat zijn vaccin 90% effectief zal zijn, toont dit aan.

We moeten ons elk jaar opnieuw laten inenten tegen griep omdat griepvirussen voortdurend muteren. Wat als het coronavirus ook muteert? Begint de zoektocht naar een vaccin dan opnieuw?

Het coronavirus zal nog wel een beetje veranderen, maar allicht niet erg veel. Het is, zoals gezegd, redelijk stabiel. Het vaccin zal allicht niet snel aangepast moeten worden.

Het griepvirus is een speciaal geval. Qua genetische stabiliteit ligt het ergens tussen HIV en polio in. Het verandert ieder jaar een klein beetje. Bovendien kan het zowel dieren als mensen infecteren. Denk maar aan de varkens- en de vogelgriep. Virussen met zo’n dierenreservoir kan je niet uitroeien.

Amper elf maanden na het opduiken van Covid-19 komt er al een vaccin op de markt. Is dit niet verdacht snel?

Ons team van het Rega Instituut, dat eveneens een vaccin ontwikkelt, werkte in het voorjaar bijna dag en nacht door. Ook in het weekend wordt er gewerkt. Om er zeker van te zijn dat we geen fouten maken, waren er twee teams die volledig onafhankelijk van elkaar hetzelfde deden. Overal wordt er zo hard gewerkt, omdat de druk nu zo groot is.

Nieuwe technologieën laten ons ook toe om sneller te werken. Daarnaast spelen de autoriteiten die toestemming moeten geven zeer snel op de bal. In ons land gaat het om het geneesmiddelenagentschap FAGG. Ze volgen de resultaten van de studies van heel dichtbij op, zodat ze snel al dan niet toestemming kunnen geven voor de volgende fase. In normale omstandigheden moet je daarvoor héél lijvige dossiers indienen en gaat er heel wat tijd over. 

Ten slotte wordt de productie al opgestart nog voor alle resultaten binnen zijn, wat normaal gezien niet het geval is. Als nadien blijkt dat het vaccin toch niet goed is voor de mens, moeten alle aangemaakte dosissen wel in de vuilnisbak gegooid worden.

Kan een vaccin dat zo snel gefabriceerd worden wel veilig zijn?

Ja, want er wordt absoluut niet ingeboet op veiligheid. Een vaccin moét veilig zijn. Vergeet ook niet dat de autoriteiten over de schouder meekijken en nagaan hoe de studies verlopen. Dat veiligheid au sérieux genomen wordt, blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat AstraZeneca de studies even heeft stilgelegd omdat er een probleem was met een van de proefpersonen. In een studie met vele duizenden patiënten kan het natuurlijk altijd dat iemand een ernstig medisch probleem ontwikkelt dat niets te maken heeft met het vaccin. Telkens moet toch worden uitgezocht of het probleem toevallig is of te maken heeft met het vaccin.

Zullen we verplicht worden ons te laten vaccineren tegen Covid-19?

Neen. In België is enkel het vaccin tegen polio verplicht. Ik zie het niet gebeuren dat ook het coronavaccin verplicht zou worden.

Wat als na enkele jaren blijkt dat het vaccin toch negatieve bijwerkingen heeft?

Bij vaccins zijn bijwerkingen op lange termijn heel zeldzaam. Meestal duiken die al kort na de inspuiting op, vaak dezelfde of de volgende dag. Toch zullen proefpersonen nog twee maanden na de vaccinaties nauw worden opgevolgd.

Welk percentage van de bevolking moet zich laten inenten om het virus uit te roeien?

Zoveel mogelijk. Opdat het virus zich niet meer zou verspreiden in de maatschappij, moet toch 80% en liefst meer zich laten inenten. Bij mazelen zien we dat er opnieuw uitbraken zijn zodra de vaccinatiegraad zakt onder 85 à 80%. Zo zijn er in de ‘Bible Belt’ in Nederland regelmatig uitbraken. Daar laten mensen zich om religieuze redenen vaak niet vaccineren.

Moeten kinderen zich ook laten inenten?

Bij de studies die nu lopen, gaat het bij mijn weten om proefpersonen tussen 18 en 85 jaar. Baby’s en kleine kinderen hebben weinig last van het virus en zullen daarom allicht nog geen prioriteit zijn.

Is een vaccinatie nodig als je al een Covid-19-besmetting hebt gehad?

Het is de bedoeling iedereen te vaccineren. Het is niet zo dat men bloed gaat afnemen om te checken of je al een besmetting hebt gehad. Voor mensen die al een eerste infectie hebben gehad, kan een vaccin een soort van herhalingsvaccin zijn waardoor je afweer tegen het virus nog sterker wordt.

Wat zal het coronavaccin kosten?

De meeste bedrijven hebben toegezegd het vaccin te verkopen aan productieprijs zolang de epidemie in alle hevigheid woedt. Nadien zouden ze het ook in ontwikkelingslanden heel goedkoop blijven aanbieden. In ons land zal de prijs vermoedelijk min of meer vergelijkbaar zijn met die van het griepvaccin. Of wie weet, misschien wordt het tijdens de pandemie wel gratis aangeboden.

(Zonder tegemoetkoming van de ziekteverzekering betaal je voor een griepvaccin ongeveer 16 euro, red.)

Op dit moment zijn er meer dan 200 coronavaccins in ontwikkeling. Heeft het nog zin daaraan verder te werken nu er al twee op de markt komen?

Zeker. Er zijn bijna acht miljard mensen op de wereld. Hen allemaal inenten met de vaccins van Pfizer mag je vergeten. Die vaccins moeten bij een temperatuur van min 70 graden getransporteerd én bewaard worden. In pakweg de brousse van Angola of Zimbabwe - ik zeg maar wat - wordt dat een ‘mission impossible’. Er zal nood zijn aan meerdere vaccins. Zo zal ons vaccin, waar we hier in Leuven aan werken, wel bruikbaar zijn in ontwikkelingslanden want de bewaartemperatuur is 5 graden. Dat is een groot verschil.

De vaccins van Pfizer en AstraZeneca komen binnenkort op de markt, terwijl bij het Leuvens vaccin de klinische studies op mensen volgend jaar pas beginnen. Is dat niet rijkelijk laat?

We hopen dat ons vaccin in 2022 op de markt zal komen. We lopen dus inderdaad een beetje achter maar ook dit is nog razendsnel. Trouwens, ons vaccin zal een aantal voordelen hebben die de meeste vaccins niét hebben. Het onze is gebaseerd op het gele koorts-vaccin, dat na één inenting al levenslange immuniteit biedt. We denken dat dit dan ook zal gelden voor ons coronavaccin. Bij het Pfizer-vaccin zullen er twee dosissen nodig zijn en pas zeven dagen na het tweede spuitje - dat is een maand na het eerste - ben je beschermd tegen het coronavirus. Wij denken dat ons vaccin binnen de veertien dagen onmiddellijk immuniteit zal opbouwen.

Het gele koorts-vaccin beschermt je levenslang. Bij ons coronavaccin zal dat hopelijk ook heel lang zijn. Voor sommige vaccins zal men misschien wel na een jaar een nieuw spuitje moeten krijgen. Is zo’n herhalingsinenting inderdaad nodig, dan kunnen daarvoor ook andere vaccins zoals het onze gebruikt worden. De verschillende ontwikkelaars van vaccins zijn vooral allemaal tegen hetzelfde virus aan het racen.

Ten slotte zal ons vaccin tegelijkertijd bescherming bieden tegen gele koorts, waar toch elk jaar 200.000 mensen aan sterven. Dat zijn twee vliegen in één klap.

Zullen we meteen van alle corona-ellende verlost zijn zodra er een vaccin is?

Neen. Het is niet zo dat alles opgelost zal zijn de dag nadat de eerste dosissen gearriveerd zijn in ons land. Er zullen niet plots elf miljoen vaccins beschikbaar zijn om alle Belgen in te enten. Eerst zullen de gezondheidswerkers en mensen met prioritaire beroepen ingeënt worden en daarna de mensen die het meeste risico lopen. 

Bovendien biedt een vaccin als dat van Pfizer pas een maand na het eerste spuitje bescherming. Dat wil zeggen dat als de eerste vaccins er zijn in de lente, de eerste mensen immuniteit zullen opgebouwd hebben tegen de vroege zomer.

Volgend jaar zullen we hopelijk al zoveel mogelijk Belgen vaccineren om daarmee in 2022 verder te gaan. We zullen nog jaren moeten vaccineren. Van het virus zijn we nog niet verlost, maar stapje voor stapje zal het leven makkelijker worden.