De memoires van Obama: ‘Het was of alleen al mijn aanwezigheid in het Witte Huis een diep verankerde paniek had veroorzaakt’

Het motto ‘schrijven is schrappen’ is aan Barack Obama, president van de Verenigde Staten van 2009 tot 2016, duidelijk niet besteed: de Nederlandse vertaling van A Promised Land, zijn memoires die vandaag wereldwijd verschijnen, telt 864 pagina’s. En dat is nog maar deel 1, dat in 2011 eindigt. Deel twee komt ergens in de komende jaren uit - wanneer precies weet alleen Barack Obama zelf. “Ondanks mijn beste bedoelingen bleef het boek maar groeien”, schrijft hij in zijn voorwoord, “zodat ik uiteindelijk besloot het in twee delen op te splitsen. Ik ben mij er pijnlijk van bewust dat een begaafder schrijver een manier had kunnen vinden om hetzelfde verhaal bondiger te vertellen.”

In Amerika verschijnt A Promised Land, uitgegeven door Crown, dat onderdeel is van Penguin Random House, in een oplage van drie miljoen exemplaren. Een derde deel daarvan moest vanwege gebrek aan drukcapaciteit in eigen land in Duitsland worden gedrukt.

200.000 exemplaren

De eerste oplage van de Nederlandse vertaling, Een beloofd land, telt 200.000 exemplaren. Voor de twee delen van de memoires samen heeft uitgeverij Overamstel naar verluidt een voorschot van ongeveer een miljoen euro betaald. Van uitgeverij Crown kregen Obama en zijn echtgenote Michelle 65 miljoen dollar als voorschot op hun beider memoires. Michelle Obama’s boek Becoming verscheen in 2018. Van de Nederlandse vertaling daarvan, Mijn verhaal, zijn volgens uitgever Elco Lenstra van Hollands Diep, onderdeel van Overamstel, inmiddels 275.000 exemplaren verkocht (inclusief e- en audiobooks).

Lenstra is de afgelopen weken dag en nacht met Obama bezig geweest, zegt hij: “Alle betrokken partijen moesten een non disclosure agreement, een geheimhoudingsverklaring, tekenen zodat vóór verschijning geen details zouden uitlekken. Maar ook logistiek was het een behoorlijk ingewikkelde logistieke operatie. Het is een zwaar boek met stofomslag, waardoor je geen grote hoeveelheden op pallets kunt vervoeren; het gevaar bestaat dat de stapels dan door het gewicht gaan schuiven, dus hebben we de boeken in 16.500 kartonnen dozen moeten distribueren. En in Vlaanderen was de distributie nog eens extra lastig vanwege de strenge coronamaatregelen daar. Maar nu ligt het er, en het is prachtig. Ik ben blij.”

Trump speelde in op ‘diep verankerde paniek’  

“De projectontwikkelaars en zakenlieden uit New York die ik kende, omschreven hem als een pedante kerel, iemand die een spoor van faillissementen, contractbreuken, opgelichte werknemers en vage financiële regelingen had nagelaten, en wiens bezigheden er nu voornamelijk in bestonden dat hij zijn naam verbond aan panden die niet van hem waren en waarover hij niets te vertellen had.” (...) 

“Steeds vaker merkte ik dat de sfeer, die we voor het eerst hadden opgemerkt in de laatste periode van de campagnebijeenkomsten van Sarah Palin en die zich had gemanifesteerd in de Tea Party-zomer, via de marges van de GOP (Grand Old Party, aka de Republikeinse partij, red.) was doorgedrongen tot in de kern van die partij: een emotionele, bijna instinctieve reactie op mijn presidentschap, die weinig te maken had met verschillen in beleidsopvattingen of in ideologische overtuigingen. Het was of alleen al mijn aanwezigheid in het Witte Huis een diep verankerde paniek had veroorzaakt, een gevoel dat de natuurlijke orde was verstoord.

“En dat is precies wat Donald Trump dacht toen hij begon rond te bazuinen dat ik niet in de Verenigde Staten was geboren en dus een onwettige president was. Voor de miljoenen Amerikanen die je de stuipen op het lijf kon jagen met een zwarte man in het Witte Huis, kwam hij met een toverdrankje voor hun raciale angsten.”

‘Tegenpool’ Joe Biden praatte wel heel erg graag

“Wat Joe en mij betreft was er geen groter verschil denkbaar, tenminste, op papier. Hij was negentien jaar ouder dan ik. Ik deed mee aan de verkiezingen als iemand van buiten Washington; Joe zat 35 jaar in de Senaat. Hij was trots op zijn Ierse arbeidersachtergrond. En in tegenstelling tot mijn karakter dat rustig en beheerst was, was Joe een en al hartelijkheid, iemand zonder terughoudendheid en met het hart op de tong. Dat was een aantrekkelijke eigenschap want hij genoot er volop van om met mensen om te gaan. (...) Joes enthousiasme had ook een nadeel. In een stad vol mensen die zichzelf graag hoorden praten, was hij de winnaar. Als een toespraak een kwartier moest duren, sprak Joe minstens een half uur. (...) Omdat hij geen blad voor de mond nam, kwam hij soms in de problemen. Bovenal was Joe een dappere man. Hij had het stotteren waar hij als kind last van had gehad overwonnen (wat waarschijnlijk verklaarde waarom hij zo graag praatte).”

Van pokerchip tot rozenkransen: elke dag geluksbrengers

“Ik ben van nature niet bijgelovig. Tijdens de campagne heb ik echter wel een paar keer een beroep gedaan op de bovennatuurlijke wereld. Op een dag in Iowa kwam er bijvoorbeeld na een bijeenkomst een forse, getatoeëerde man met een baard en in motorkleding naar me toe die me iets in mijn hand schoof. Het was zijn metalen pokerchip die geluk bracht, zei hij. Een week later kwam een blind meisje in New Hampshire naar me toe om me een hartje van roze glas te geven. In Ohio was het een zilveren kruisje van een non met een onweerstaanbare glimlach en een gezicht dat net zo gerimpeld was als een perzikpit. Mijn verzameling talismannen groeide gestaag: een miniboeddha, Brutus Buckeye, een gelamineerd klavertjevier, een bronzen beeldje van Hanoeman, de aapgod, allerlei engelen, rozenkransen, kristallen en stenen. Ik kreeg de gewoonte om er elke ochtend vijf of zes uit te kiezen en die in mijn zak te stoppen, en ik probeerde te onthouden welke ik op een bijzonder goede dag bij me had gehad.”

Frustraties en spierpijn over de oorlog in Afghanistan

“We moeten eerlijk zijn: na de derde of vierde sessie met powerpointpresentaties, kaarten van het slagveld en telkens vastlopende videofilmpjes, in combinatie met die eeuwige tl-verlichting, slechte koffie en een bedompte lucht, was iedereen klaar met Afghanistan, klaar met vergaderen en klaar met elkaar. En wat mijzelf betreft: ik voelde het gewicht van mijn ambt meer dan ooit sinds ik was ingezworen als president. Ik probeerde dat niet te laten zien; ik drukte me zo neutraal mogelijk uit en stelde vragen, maakte notities en tekende af en toe figuurtjes in de kantlijn van het schrijfblok dat een van de stafleden voor me had neergelegd (meestal abstracte patronen, soms ook gezichten van mensen of strandtaferelen: een meeuw die boven een palmboom vliegt en oceaangolven). Maar even zo vaak werd mijn frustratie me te veel, vooral als iemand op een moeilijke vraag reageerde met het argument dat we meer troepen moesten sturen om zo te tonen dat we ‘vastbesloten’ waren. (...) Soms wandelde ik na zo’n marathonsessie naar het tuinhuisje bij het Oval Office om een sigaret te roken en de stilte te ervaren. Dan voelde ik de knopen in de spieren van mijn rug, mijn schouders en mijn nek – een teken dat ik te veel zat, maar het zei ook iets over mijn gemoedstoestand.”

Een beloofd land van Barack Obama, uit het Amerikaans vertaald door Rebekka W.R. Bremmer, Bep Fontijn, Edzard Krol en Frans Reusink. Hollands Diep, 864 pagina’s.