Na het rapport van Amnesty International over woonzorgcentra: "Kijk naar de mens in het lichaam"

Gisteren publiceerde de mensenrechtenorganisatie Amnesty International een uiterst kritisch rapport over de toestand in Vlaamse woonzorgcentra tijdens de eerste coronagolf. De mensenrechten van de bewoners in verschillende woonzorgcentra zijn fundamenteel geschonden, is de krasse conclusie. Het gaat over gebrekkige basisbescherming, sociale isolatie en zelfs verwaarlozing.  

"Schokkend," jawel, reageert Knack-journaliste Ann Peuteman, die de ouderensector al langer volgt en daar twee boeken over schreef: "Grijsgedraaid" en nu het nieuwe "Verplant. Waarom het heerlijk wonen kan zijn in het woonzorgcentrum". Peuteman is niet verrast, vertelt ze in "De Afspraak" op Canvas.

 "Ik ben niet zozeer geschrokken. Tijdens de eerste coronagolf ben ik veel contact blijven houden met bewoners, personeelsleden en directeurs van woonzorgcentra. Ik kijk niet op van de voorbeelden. Zo had ik eens een huilende directeur aan de lijn die meldde dat er een overleden persoon in een lijkzak op de gang lag en hij niemand vond om die weg te brengen."

Gisteren reageerden WZC’s al ontgoocheld op het Amnesty-rapport. "We hebben met man en macht gewerkt," wierp bijvoorbeeld de directeur van een centrum in Hamont-Achel tegen. Ann Peuteman wijst op de duidelijke boodschap van Amnesty, namelijk dat de overheid in de fout is gegaan. Zowel in de jaren voor corona, als tijdens de crisis. 

"Personeel en directies hebben moeten roeien met de riemen die ze hadden. Ze hebben dat naar best vermogen en soms bovenmenselijk gedaan. Natuurlijk zijn er fouten gemaakt, zoals overal." Maar de medewerkers van WZC’s "hebben gedaan wat ze konden in een sector die al jaren ondergefinancierd is. En waar de samenleving niet veel aandacht voor heeft."

Ann Peuteman breekt een lans voor een andere benadering. "Het beeld van een WZC als een plek om te sterven, en dat is niet verbeterd door corona, houdt mensen tegen om ernaar toe te gaan. Het moet voor ons allemaal een echte positieve keuze zijn." Zeggenschap is daarbij cruciaal.

"Wat mensen willen is zo lang mogelijk blijven wie ze zijn geweest. Dat betekent zeggenschap over jezelf en over je dagelijks leven houden. Je wereld wordt kleiner, tot een cirkel rond je bed, maar zelfs dan. Een sleutel van je kamer hebben bijvoorbeeld," zodat je kamer voelt als je eigen thuis, waar je geen dingen stiekem moet doen uit schrik dat er iemand zomaar binnenkomt. Idem dito voor de praktijk van een "bekkengordel" in een stoel, waarin ouderen worden vastgemaakt om niet te vallen. "Ik hoor meer en meer van personeelsleden dat mensen daarvoor moeten kunnen kiezen. Ze hebben het recht om te vallen."

Het ideale woonzorgcentrum volgens Ann Peuteman is kleinschalig, met meer personeel. Maar ze pleit ook voor een mentaliteitsverandering. "We moeten niet enkel kijken naar het lichaam dat gewassen en gevoed moet worden, maar ook naar de mens in dat lichaam. Alsof al die rustbewoners één blok zijn, met dezelfde problemen en verlangens, dezelfde smaak en dezelfde oplossingen." 

"Door onderfinanciering, door te weinig personeel is men bang om de geoliede zorgmachine los te laten." De strikte organisatie wat verlaten en met kleine dingen het verschil maken kan ook. Een voorbeeld: "In plaats van voorverpakte boterhammen - op maandag choco en op dinsdag confituur - rijdt er een soort kar met ontbijtbuffet rond, dat is niet duurder."

Ann Peuteman ziet de coronacrisis als een kans, omdat we via de media een grotere inkijk hebben gekregen in het leven zoals het is in een WZC: "We moeten van dit moment gebruik maken."

Overigens had de Knack-journaliste ook geregeld contact met radiocoryfee Lutgart Simoens, die zondag overleed. Haar laatste interview van september staat ook in het boek.

"Verplant. Waarom het heerlijk wonen kan zijn in het woonzorgcentrum" van Ann Peuteman is uitgegeven bij Vrijdag.

Bekijk het gesprek met Ann Peuteman in "De Afspraak" hier: