Coronavaccin zal niet verplicht zijn, maar welke vaccins zijn dat wél in België?

Een vaccin is een biologische bereiding die "actieve verworven immuniteit" geeft tegen een bepaalde ziekteverwekker, meestal een virus, soms ook een bacterie. 

Een vaccin bevat een werkzame stof die lijkt op het micro-organisme dat de ziekte veroorzaakt. Vaak is die stof gemaakt van een verzwakte of gedode vorm van de ziekteverwekker, de toxines - gifstoffen - ervan of de eiwitten op zijn oppervlak. Experimentele vaccins gebruiken DNA of RNA van de ziekteverwekker, een aantal daarvan zijn nu ontwikkeld tegen corona, bijvoorbeeld door Pfizer en  BioNTech of Moderna. 

De vaccinatie stimuleert het immuunsysteem om de werkzame stof te herkennen als een bedreiging en te vernietigen. Het adaptieve immuunsysteem - het immuunsysteem dat niet aangeboren is maar verworven wordt tijdens het leven - zal zich vervolgens die bedreiging "herinneren". Als er later dan een infectie volgt met de echte ziekteverwekker kan het immuunsysteem onmiddellijk in gang schieten en zo - meestal - verhinderen dat de ziekteverwekker zich sterk kan vermenigvuldigen en dat de infectie zich in het lichaam kan verspreiden. 

Geen enkel vaccin biedt 100 procent bescherming. Een vaccin kan falen doordat er bijvoorbeeld iets mis is gelopen bij het verzwakken van de ziekteverwekker of doordat het immuunsysteem van de persoon die gevaccineerd werd niet of weinig reageert. Dat laatste kan onder meer te maken hebben met genetische factoren, leeftijd en gezondheidstoestand.

Zelfs als de gevaccineerde persoon antilichamen aanmaakt, kan dat te laat gebeuren, kunnen de antilichamen in sommige gevallen de ziekteverwekker niet geheel uitschakelen of er kunnen verschillende stammen van ziekteverwekkers zijn die niet allemaal even gevoelig zijn voor de antilichamen. Over het algemeen is het echter zo dat zelfs bij een gedeeltelijke of zwakke immuunreactie, de symptomen van de ziekte minder erg zijn, met minder sterfgevallen en een snellere genezing als gevolg. 

In ons land is slechts één vaccinatie verplicht, die tegen polio of kinderverlamming. Alle kinderen moeten ingeënt worden tegen het virus. Bij de geboorteaangifte zit een polioattest, dat na de laatste inenting op 15 maanden ingevuld moet worden, en dat voor de baby 18 maanden wordt, afgegeven moet worden op de dienst Bevolking van de gemeente. 

Wie weigert zijn kind te laten vaccineren tegen polio, kan daarvoor gestraft worden. Enkele jaren geleden werd een koppel uit Brugge nog veroordeeld tot 16 dagen cel en 800 euro boete omdat de ouders geweigerd hadden hun dochter te laten vaccineren.

Het kan gek lijken dat een vaccinatie tegen polio verplicht is maar die tegen mazelen, een zeer besmettelijke ziekte die ernstige gevolgen kan hebben, niet, maar daar is een historische verklaring voor. Polio is een ernstige ziekte die in de jaren 50 verschillende epidemieën heeft veroorzaakt. In 1958 is de vaccinatie in ons land begonnen en omdat de ziekte zo fel woedde, is de vaccinatie in 1966 verplicht. 

In ons land ligt de vaccinatiegraad tegen mazelen zonder verplichting boven de 95 procent die nodig is om groepsimmuniteit te hebben tegen mazelen, en dus is een verplichting niet nodig.

Naast het verplichte poliovaccin zijn er nog vaccinaties tegen 11 andere infectieziektes die aanbevolen worden door de Hoge Gezondheidsraad, de Vlaamse Vaccinatiekoepel en Kind en Gezin. 

Het gaat om vaccinaties tegen difterie, tetanus, kinkhoest, Haemophilus influenzae type b, hepatitis B, pneumokokken, mazelen, bof en rubella (een gecombineerd vaccin tegen deze laatste drie), meningokokken C en het humaan papillomavirus (HPV). 

Deze vaccins zijn gratis als de dokter ze bestelt via Vaccinnet, de ouders betalen dan enkel de consultatie, bij Kind en Gezin of een Centrum voor Leerlingenbegeleiding is ook de vaccinatie gratis. 

Daarnaast wordt ook nog een vaccinatie tegen het rotavirus aanbevolen maar die vaccins zijn niet gratis. Het vaccin wordt gedeeltelijk terugbetaald door het RIZIV. 

Sinds halfweg 2019 beveelt de Hoge Gezondheidsraad aan het gratis vaccin tegen meningokokken C te vervangen door een vaccin tegen verschillende stammen van deze bacterie die hersenvliesontsteking, hersenontsteking en bloedvergiftiging kan veroorzaken. Dat meningokokken ACWY-vaccin is niet gratis, maar kan terugbetaald worden door de ziekenfondsen. 

In Vlaanderen worden die vaccinaties dus aanbevolen, aan Franstalige kant vereist de tegenhanger van Kind en Gezin, de ONE (Office de la Naissance et de l'Enfance en Féderation Wallonie-Bruxelles) een inenting tegen polio, difterie, kinkhoest, Haemophilus influenzae type b, mazelen, rodehond en de bof om een kind in te schrijven in een crèche, een peuterspeelzaal of in het onthaal. 

Daarnaast bestaan er nog andere vaccins, onder meer tegen meningokokken B, hepatitis A en windpokken en uiteraard de seizoensgriep. Wie op reis gaat naar tropische gebieden of andere streken met een verhoogd risico op bepaalde infecties, kan ook nog andere vaccinaties nodig hebben. Zo eisen sommige landen bijvoorbeeld een inentingsattest tegen gele koorts. 

Aan zwangere vrouwen ten slotte wordt aangeraden om zich te laten vaccineren tegen de griep - in het griepseizoen - en tegen kinkhoest, zelfs als ze daartegen al eerder ingeënt zijn. De antistoffen die de moeder daardoor aanmaakt, geeft ze namelijk via de navelstreng en borstvoeding door aan haar kind, zodat de baby al meteen vanaf de eerste weken beschermd is wanneer hij zelf nog geen vaccinaties krijgt.   

Zoals gezegd is geen enkel vaccin 100 procent effectief en dat zal niet anders zijn bij de vaccins tegen corona die nu getest worden. 

Iemand die gevaccineerd is tegen corona, kan dus nog steeds besmet geraken. Op basis van wat we echter weten van vaccins tegen andere infectieziekten, denken experts dat een vaccin zelfs in dat geval kan helpen om niet ernstig ziek te worden.  

En uiteraard kan iemand die na een vaccinatie toch besmet is geraakt, het virus doorgeven aan anderen, wat vooral kan gebeuren als hij slechts milde of geen symptomen heeft en dus niet weet dat hij besmet is. 

Er zijn ook enkele gevallen bekend van mensen die na een besmetting met het coronavirus opnieuw besmet zijn geraakt, en het Amerikaanse CDC, (Centers for Disease Control and Prevention) denkt dan ook dat het zinvol is om ook mensen die al COVID-19 gehad hebben te vaccineren. 

Er is nog niet veel geweten over de zogenoemde natuurlijke immuniteit bij COVID-19 - de immuniteit na een infectie -, zegt het CDC, en het is niet duidelijk hoelang iemand beschermd is na een infectie. Uit de eerste studies blijkt dat dat niet erg lang is, maar er is meer onderzoek nodig. 

Of mensen die al besmet zijn geweest in ons land als laatsten aan de beurt zullen komen voor een vaccinatie, is voorlopig niet te zeggen. De regering is voorlopig bezig met wie er als eersten in aanmerking komen en dus moet er nog heel wat uitgeklaard worden voor we toekomen aan de laatsten in de rij.