Tweede golf blijkt minder dodelijk dan de eerste. Hoe kan dat?

Hoofdviroloog van gezondheidsinstituut Sciensano Steven Van Gucht merkte het begin deze week op: de absolute piek van het aantal coronadoden per dag ligt waarschijnlijk al achter ons. Op 6 november overleden 215 mensen aan de gevolgen van het coronavirus, sindsdien is dat aantal geleidelijk aan beginnen dalen. Dat is minder dan de absolute piek tijdens de de eerste golf. Toen, op 10 april, werden er 302 overlijdens geregistreerd. Vandaag, woensdag, is ook gebleken dat het zevendaags gemiddelde voor het eerst weer naar beneden gaat.

Het verschil is opmerkelijk. Had de tweede golf ons land niet harder getroffen dan de eerste? Er zijn duidelijk meer mensen in het ziekenhuis beland dan een half jaar geleden. In de eerste golf waren bij de absolute piek 5.759 bedden bezet, bij de tweede golf waren er dat 7.489. Op intensieve zorg is het verschil minder uitgesproken: met een piekbezetting van 1.285 op 8 april, tegenover een van 1.474 bedden op 9 november.

Deze cijfers willen niet zeggen dat het virus aan kracht verloren heeft en minder dodelijk is. “In geen geval”, zegt Van Gucht. “In tegenstelling tot wat her en der werd gesuggereerd, is het virus nog even gevaarlijk en veroorzaakt het nog altijd een heel gelijkaardig ziekteverloop. Het enige verschil is dat het misschien nog iets besmettelijker is geworden.” 

Rusthuizen

Het grote verschil zit bij de bewoners van de woon-zorgcentra, waar er nu veel minder sterfgevallen zijn. Bij de eerste golf had het personeel onvoldoende beschermingsmateriaal, werd er aanvankelijk niet of nauwelijks getest en ontbrak de knowhow in veel rusthuizen. Daardoor kon het virus lelijk huishouden. “Bijna tweederde (64 procent) van de mensen die overleden, waren in de eerste golf bewoners van woon-zorgcentra”, zegt biostatisticus Geert Molenberghs (UHasselt). “Dat was echt een zwarte vlek in de statistieken.” 

Er zijn nu nog wel af en toe uitbraken, maar op veel minder grote schaal dan toen. In de tweede golf is het aandeel van de woon-zorgcentrabewoners in het totale aantal overlijdens beduidend kleiner: 43 procent. 

Behandeling

Een ander belangrijk element is dat de behandeling beter op punt staat. Onze ziekenhuizen slagen erin patiënten beter te genezen, door onderzoek en ervaring. “Sinds de eerste golf zijn er heel wat studies gekomen. We weten nu veel beter hoeveel en wanneer exact we bloedverdunners of dexamethason (een soort cortisone, RW) moeten toedienen”, zegt Marc Noppen, CEO van het UZ Brussel. “We zien dat het werkt.” De dokters slagen erin mensen langer weg te houden van de afdeling intensieve zorg. Want eens iemand daar belandt, is het risico op een overlijden nog steeds relatief hoog. Ruim één op de drie haalt het niet.

Dat de mortaliteit daalt, betekent overigens niet dat een groep van de bevolking een zekere weerstand heeft opgebouwd tegen het virus. Wie ziek wordt en in het ziekenhuis belandt, beschikte sowieso niet over immuniteit. 

Jongeren 

Ook maakte het relatief weinig uit dat het virus aanvankelijk, voor de echte aanvang van de tweede golf, vooral circuleerde bij jongeren. De leeftijdsgroep van wie gehospitaliseerd moet worden, is min of meer dezelfde als tijdens de eerste golf. De mediaanleeftijd ligt rond de 70 jaar. “Maar vergis je niet, dat wil zeggen dat er bijvoorbeeld ook heel wat vijftigers gehospitaliseerd zijn”, zegt Molenberghs.

Wat wel een rol zou kunnen spelen, is dat er in de eerste golf al heel wat kwetsbare mensen overleden zijn. Het kan cynisch klinken, maar misschien blijven er gewoon minder personen over voor wie het virus dodelijk is? Experts tonen hun reserves. “Ondanks het grote aantal overlijdens in woon-zorgcentra, is wel meer dan de helft van instellingen gespaard gebleven van een uitbraak”, zegt Molenberghs. Van Gucht: “Hiervoor is sowieso eerst meer onderzoek nodig.” 

De lagere mortaliteit in de tweede golf kan dan wel een kleine opsteker zijn, de cijfers blijven zwaar, geeft Molenberghs aan. “Straks zitten we aan meer dan 15.000 doden dit jaar.”