Econoom Peter De Keyzer: ‘De lockdown is een zwaktebod, zeker bij een tweede golf’

Tijdens de eerste lockdown sprak econoom Peter De Keyzer (45) - voormalig hoofdeconoom van BNP Paribas Fortis en nu bij communicatiebureau Growth Inc. -  in het Vlaams Parlement over wat corona voor onze economie betekent: een nucleaire explosie. “Sta ik nog steeds achter. De overheid heeft op de pauzeknop geduwd en zo een deel van de golf tegengehouden door een gigantisch pakket steunmaatregelen. En da’s goed. Een aantal gezonde bedrijven van voor de crisis kan nu overleven, maar we kunnen dat niet oneindig blijven doen.”

Er is uitzicht op een vaccin. De bank KBC liet vorige week weten dat 99,5% van haar klanten de draad weer heeft opgepakt na te zijn gestopt met kredieten afbetalen. Ons land telde 367.000 werklozen in augustus: 10 procent meer dan een jaar voordien, maar bijna 70.000 minder dan in augustus 2015. Waar maken we ons druk om?

“Alles lijkt vredig en bij elk tekort gooien we er extra geld tegenaan: het is verleidelijk nu te denken dat de uitdaging minder groot wordt. Maar ik geloof niet dat een economie tien procent krimpt zonder schade. Bij een patiënt die in een kunstmatige coma ligt zie je de gevolgen pas wanneer de dokters hem daar weer uithalen. De Paul De Grauwes van deze wereld zeggen dat de overheden onbeperkt schulden kunnen maken, maar ze gaan er dan ook vanuit dat de Europese Centrale Bank (ECB) als een magische suikeroom ooit die schulden overneemt. Terwijl ik denk dat we dat ooit wel moeten terugbetalen.”

“Wat als we blijven jojoën? Als we na deze golf over enkele maanden een derde krijgen en daarna volgt een vierde: de overheid gaat de problemen niet kunnen blijven opsoppen. En zelfs al kon ze dat wel: vroeg of laat zal de steun, uitstel van belastingen, goedkope leningen en wat nog allemaal niet meer volstaan. Sommige sectoren zullen nu eenmaal niet of veel minder levensvatbaar zijn. En als ondernemingen weer op eigen benen staan, maar niet genoeg klanten zien om hun kosten te betalen, dan worden het zombies. En die torsen schulden met zich mee en besmetten zo de economie. Stel dat ik een leverancier ben in de horeca, maar de helft van mijn klanten betaalt mijn leveringen niet meer, dan ga ik ook overkop.” 

“Erger is nog wanneer banken - uit vrees om zelf averij op te lopen - de zombies in leven houden. Dan krijgen gezonde bedrijven geen kans meer om te groeien. In een gezonde economie gaan zieke bedrijven failliet en worden ze vervangen door gezonde bedrijven met betere ideeën.”

Hoe vermijden we dat jojoën? De economie ziet minder af door strenge maatregelen dan door besmettingen leert een vergelijking van de economische gevolgen voor Zweden en Denemarken.

“Klopt. Uit betaalgegevens van ABN Amro in steden met hoge en lage besmettingen blijkt ook dat het niet de strenge maatregelen zijn die de economie het hardst schaden, maar de aanwezigheid van het virus. Al wie zegt dat we moeten leren leven met corona: dat is een illusie. Bij een opstoot in zwaar getroffen regio’s kiezen mensen zelf om binnen te blijven. Lockdown of niet: dan gaan ze niet meer op restaurant of naar de winkels. Niet vergeten dat wij, de mensen, de economie zijn hé.”

“Wat zien we vandaag? De cijfers zijn nog maar lichtjes aan het dalen of er komt alweer druk om te versoepelen. Als zo’n Georges-Louis Bouchez (MR-voorzitter, red.) nu al begint over kerstfeestjes, dan weet je: het zal over een maand weer niet te houden zijn. Ik zou zoveel mogelijk blijven inzetten op e-commerce en versoepel je toch, dan moet het systeem van testing-en-tracing volledig op punt staan. Helaas: daar zijn we nog niet (zucht).”

‘Het land met de hoogste belastingen en het slechtste gezondheidsbulletin ter wereld”, schreef je onlangs in een column.

“Als België een bedrijf was, was het al lang failliet. Er zijn landen met een overheidsbudget dat vijf keer kleiner is dan het onze en die toch het virus veel sneller onder controle hebben. Het is een schande dat een land met zo’n hoge belastingen opnieuw naar een lockdown moet.”

“De overheid heeft in dit jaar bewezen dat ze onze centen niet goed kan beheren. Heel het systeem: het testen, tracen, eenheid van commando, het werkt allemaal niet naar behoren en dus is er maar één paardenmiddel: de lockdown. Dat is een zwaktebod, zeker bij een tweede golf. De eerste keer tot daar aan toe, maar nu zijn we er met de ogen open in gelopen. Het is alsof de Duitsers weer voor de deur staan en ze weer in twee dagen over ons heen walsen.”

Gesteld dat er nog eens een uitnodiging volgt: wat zou je zeggen in het parlement?

“Dat het nu of nooit is voor dit gestolde land aan de Noordzee. Een grote crisis biedt ook gigantische mogelijkheden. Na de tweede wereldoorlog kregen vrouwen stemrecht, werden ze actief op de arbeidsmarkt, kwamen nieuwe industrieën, ontstonden de EU en de NAVO. Alles zit hier vastgeroest, maar dat hoeft niet zo te blijven. Het mooiste voorbeeld is de e-commerce. We hebben dat jarenlang links laten liggen. Het was nachtwerk dat nergens goed voor was en de vakbond was tegen en wat nog allemaal. Dat krijgen we nu als een boemerang in ons gezicht. Vandaag smeekt zelfs de premier om online én Belgisch te kopen.”

“We staan op een kantelpunt. Laat ons nu volop inzetten op digitalisering, een efficiëntere overheid en opleidingen voor laaggeschoolde werklozen: dan kunnen we zeker nog een logistiek centrum worden. En blijf zeker niet subsidiëren wat niet levensvatbaar is, zoals bij vorige crisissen wel gebeurde met de steenkoolmijnen, de staalindustrie en de autofabrieken. Zorg dat in de horeca bijvoorbeeld alleen nog subsidies belanden bij wie de witte kassa aanvaardt en bij bedrijven die de voorbije jaren geen negatieve fiscale of sociale controle kregen. Dan gaan de prutsers eruit en dan krijgen de ondernemers die het wel goed menen een extra boost door het vrijgekomen cliënteel.”

Wat vind je van het regeerakkoord?

“Het is al een verdienste op zich dat we eindelijk een regering hebben: daar wil ik zelfs niet flauw over doen. Daarnaast heb ik vooral extra uitgaven gelezen: de verhoging van de pensioenen, de premies, hogere uitkeringen. Hoe gaan we dat betalen? Hoe gaan we meer mensen aan de slag krijgen? Hoe zorgen we voor een meer dynamische economie? Daar lees ik niets over.”

In de eerste golf die België hard heeft getroffen, was er nauwelijks oversterfte bij de -65-jarigen, maar wel bij de 65-plussers. Om hen te beschermen, zijn er beperkende maatregelen. Kunnen zij niet een deel van de economische kostprijs betalen in ruil voor die solidariteit?

“Ik zou me zoiets wel kunnen inbeelden. Door bijvoorbeeld bij een inflatie de pensioenen niet te indexeren, kan je voor een onrechtstreekse bijdrage van de oudere generatie zorgen. Alleen gaan ze dus nu de pensioenen - die al onbetaalbaar waren voor de crisis - nog meer verhogen. Het gat in de begroting loopt op en wie de schuld zal terugbetalen, is de vraag. Zonder hevige discussies kan je zoiets niet oplossen, vrees ik.”

“Ik tweette eens een Nederlandse studie die zegt dat je de economie kan open laten als alle vijftigplussers binnen blijven: de jongeren hebben minder last van corona en sterven er amper aan. Maar ik heb nog nooit zo’n kwade reacties van vijftigplussers gekregen als toen (lacht).”

De recessie komt er omdat de hogere inkomens sparen en te weinig uitgeven. Weet je een manier om dat om te draaien?

“Dat probleem zal zichzelf oplossen wanneer ons leven weer normaler wordt. Dan verwacht ik een explosie aan reizen, festivals, feesten, restaurantbezoeken en alles wat we zo hebben gemist. De ontlading zal groot zijn. Veel mensen die de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt, zijn nog altijd zuinig en eten de restjes op omdat ze weten wat ontbering en honger is. Mensen die een jaar in hun kot zaten, zullen de rest van hun leven op een andere manier aankijken tegen op reis en op restaurant gaan. Dat kan ook voor een stevige economische groei zorgen.” 

“Het zal nog wel wat duren eer we met z’n allen toegang hebben tot een vaccin, maar het kan snel gaan met sneltesten. Als ze bij Graspop dit voorjaar genoeg sneltesten aankopen en iedereen op de weide laten met een negatieve test in combinatie met de tracing-app, dan kan zo’n festival al relatief veilig verlopen.”

“We moeten alleen zien dat we nu al bekijken hoe we met dat vaccin omspringen: wie het eerst zal krijgen en wie moet wachten enzovoort, maar ook hoe we dat in onze maatschappij gaan gebruiken. Ik hoor nu al dat ze bij de Wereldbank zeggen ‘wie geen vaccinatiekaart heeft, mag niet internationaal vliegen’ en als Tomorrowland zegt ‘zonder vaccin kom je niet binnen’, valt daar ook iets voor te zeggen. Maar wat doe je dan met die Belgen die het weigeren?”