Zoals bekend blokkeren Hongarije en Polen de goedkeuring van de Europese meerjarenbegroting en het coronaherstelfonds. Ze willen niet weten van een mechanisme dat landen financieel straft die volgens de andere EU-lidstaten de rechtsstaat met de voeten treden.

De digitale Europese top startte omstreeks 18 uur met een discussie over het gewraakte mechanisme en de meerjarenbegroting. Enkel Europese Raadsvoorzitter Charles Michel, de Duitse bondskanselier Angela Merkel, wier land tot eind dit jaar de Europese ministerraden leidt, en de leiders van Hongarije, Polen en Slovenië namen het woord. Dat laatste land stelt geen veto tegen de Europese begroting, maar steunt de twee andere wel in hun verzet.

Het goede nieuws is dat de situatie niet verder geëscaleerd is, het slechte dat een oplossing niet naderbij kwam. Orban en Morawiecki lichtten toe waarom ze maandag hun veto gebruikten tegen de meerjarenbegroting 2021-2027 en het herstelfonds, en de Sloveense premier Jansa waarom hij zich bij hen aansloot. ‘We hebben weinig nieuws gehoord. Ze zeiden alle drie wel dat er een akkoord gevonden moet worden’, zei de Belgische premier Alexander De Croo achteraf.

Merkel zei na afloop ook dat Polen en Hongarije vasthielden aan hun veto, terwijl Slovenië aandrong dat iedereen moet blijven praten. Volgens Merkel is er wel degelijk eensgezindheid over de begroting op zich, maar niet over het rechtsstaatmechanisme. Ze wil nog niet speculeren over hoe er alsnog tot een oplossing kan worden gekomen.

Na een halfuur was het onderwerp afgehandeld en schakelden de leiders over op het volgende onderwerp op hun agenda: de coördinatie van de strijd tegen het coronavirus, want aanvankelijk ook het thema van de vergadering moest zijn. Een Europese bron wees er donderdagavond nogmaals op dat een complex onderwerp als het rechtsstaatmechanisme maar moeilijk tijdens video-overleg kan worden opgelost. Daarvoor lijkt een fysieke bijeenkomst van de 27 leiders dus noodzakelijk. De volgende Europese Raad staat geagendeerd voor 10 en 11 december.

Migratie

De entourage van Orban zou aan sommige journalisten hebben laten verstaan dat Hongarije aandringt op een politieke verklaring waarin duidelijk staat dat het migratiebeleid niet onder het toepassingsveld van het sanctiemechanisme valt. Orban zelf had woensdag deze verklaring afgelegd: ‘In Brussel beschouwen ze alleen landen die migranten binnenlaten als landen waar de rechtsstaat geldt. Landen die hun grenzen bewaken, komen daarvoor niet in aanmerking.’

Het Poolse parlement keurde twee uur voor het begin van de top een resolutie goed met een steunbetuiging aan de opstelling van de Poolse regering. Morawiecki had woensdag nog olie op het vuur gegooid in de sejm: ‘De rechtsstaat en inbreuken erop zijn de propagandastok van de EU geworden. We herinneren ons het gebruik daarvan nog goed uit de tijd van het communisme’, zei de Poolse premier. ‘We zeggen luidop ‘ja’ tegen de EU maar even luidop ‘neen’ tegen mechanismen die ons straffen als kinderen en die Polen en andere lidstaten ongelijk behandelen.’

‘Niet onderhandelen’

Premier Alexander De Croo (Open VLD) nam vanmiddag in het parlement nog stelling tegen de houding van Polen, Hongarije en Slovenië. ‘We gaan niet onderhandelen over de fundamentele waarden die de grondslag vormen van een rechtsstaat, die ons de garanties geeft over de vrijheden die daar aan de basis van staan. Maar we gaan wel veel energie steken in overtuigen’, zei hij over het verzet van Hongarije, Polen en Slovenië tegen het controlemechanisme voor het respect voor de rechtsstaat.

Volgens De Croo spelen de drie een ‘gevaarlijk spel’ door te dreigen met de blokkering van de meerjarenbegroting en het herstelfonds. ‘We hebben dat herstelfonds allemaal nodig, ook Hongarije en Polen trouwens’, zei hij.

• LEES OOK. Subsidiepoker voor autocraten

Er gaan binnen de EU stemmen op om een corona-herstelfonds op te richten zonder Polen en Hongarije. Voor de Nederlandse premier Mark Rutte is het een optie, Duitsland ziet dat (voorlopig) niet zitten.