Nieuwe migratiestroom op Canarische Eilanden: "Het zijn er gewoonweg te veel, voor dit kleine stukje grond"

Storm op zee bracht drie dagen bedrieglijke rust op het eiland Gran Canaria. Geen enkel bootje kwam er aan, in tegenstelling tot de grote toestroom van de voorbije weken. Maar de rust was van korte duur. Sinds zondag zijn de bootjes weer beginnen te komen. Het zorgt voor onrust op het eiland.

“Het is te veel”, zegt visser en ober op rust Domingo Ramirez. Hij geniet van een biertje in de zon. “We zijn wel wat volk gewoon hier, hier komen toeristen van over de hele wereld, maar dit is een stroom die misbruik maakt van onze gastvrijheid.”

Hij klaagt het gebrek aan hygiëne aan, mensen doen hun behoefte in de zee, zegt hij. En door hun aanwezigheid op de pier kunnen de vissers hun werk niet goed meer doen, zegt hij ook. “De situatie zorgt voor heel veel ongemak.”

Veel mensen in Arguineguín zijn boos. Op de Spaanse regering vooral. Ze voelen zich in de steek gelaten. Door de coronacrisis is er geen werk, geen inkomen, maar ook nauwelijks een tegemoetkoming van de overheid. De Spaanse regering weigert ook - althans officieel - om de migranten over te brengen naar het vasteland. “Dat wil Europa niet”, zegt een vrouw. “Want dat zou een aanzuigeffect creëren.”

Officieus zijn volgens cijfers in de Spaanse pers toch al mogelijk 10.000 mensen naar het vasteland vervoerd, naar La Peninsula, het schiereiland, zoals ze Spanje hier noemen. De regering belooft intussen 7.000 opvangplaatsen in legertenten op de eilanden.

Maar op de 'Canarias' wil niemand dat de migranten hier blijven. “We willen geen openluchtgevangenis voor vluchtelingen worden”, hoor je hier veel, “zoals het Griekse eiland Lesbos of het Italiaanse eiland Lampedusa.” Het is moeilijk om die vergelijking niet te maken, mensen jarenlang vastzetten op eilanden lijkt een vast recept in Europa, om migranten af te schrikken.

Veel migratiespecialisten keken vreemd op toen er plots weer duizenden mensen de levensgevaarlijke route naar de Canarische Eilanden begonnen te gebruiken. Vooral omdat er ook weer mensen helemaal vanuit Senegal kwamen, 1500 kilometer verderop, of uit Mauritanië, op 1.000 kilometer van hier. De route was min of meer in onbruik geraakt, omdat ze zo gevaarlijk is. Dit jaar alleen al verdronken er zeker 530 mensen in de Atlantische Oceaan.

“Niemand had dit zien aankomen”, zegt Ryan Schroeder van de IOM, het VN-migratieagentschap. Hij bracht vorige week een bezoek aan Gran Canaria. Het is nog te vroeg om precies te weten wat de stroom in gang zette. Wellicht zijn het vele factoren samen. Zoals andere routes die afgesloten zijn. In Libië is het te gevaarlijk, op de route van Marokko naar Spanje wordt te veel gecontroleerd. De Balkan is op slot.

Beluister hier het gesprek met onze reporter Mieke Strynckx, live vanop de Canarische eilanden, tijdens De Ochtend op Radio 1.

Maar een factor die zeker een grote rol heeft gespeeld is de coronacrisis. Die zorgde niet alleen voor een economische klap zonder weerga, in Afrika net als hier, maar ook sloten heel wat landen hun grenzen. Afrikanen raakten nog moeilijk naar het noorden, ook om elders in Afrika te werken, en moesten dus wel vanuit het zuiden vertrekken met bootjes, hoe gevaarlijk ook.

Een man uit Gambia vertelt ons over zijn zes dagen lange overtocht vanuit Mauritanië. “Na twee dagen was het drinkwater op, en waren er alleen nog koekjes om te eten. Het was verschrikkelijk beangstigend.” Maar hij vindt dat hij geen andere keuze had dan het te proberen.

“Na jaren werken in Afrika slaag ik er nog altijd niet in om mijn gezin te onderhouden”, zegt hij. “Al mijn jeugdvrienden zijn al vertrokken, zij vertellen dat ze nu een auto en een mooi huis hebben in Europa. Daarom willen alle Afrikanen het proberen. Je vertrekt, of je sterft. En ja, velen sterven onderweg ook. Maar je kunt ook geluk hebben.”

Vanuit Marokko droogde de Canarische route nooit helemaal op, maar intussen is ze wel weer wagenwijd open, zo lijkt het. Zowat 90 procent van alle migranten die op de Canarische Eilanden aankomen, zijn nu Maghrebijnen. De Spaanse minister van Binnenlandse Zaken bracht inderhaast een bezoek aan Marokko, om de overheid daar aan te sporen de grenzen beter te bewaken.

Maar ook hier speelt de coronacrisis een grote rol. In Marokko is er geen werk meer, vertellen alle Marokkanen. Mensen die in het toerisme werkten, raakten hun werk kwijt. Vissers kunnen hun vis niet meer kwijt aan de gesloten restaurants. Het is een merkwaardige parallel met wat ook de Canarische Eilandbewoners dezer dagen overkomt.

Doordat Marokko zijn grenzen gesloten heeft, is het bovendien erg moeilijk geworden om Marokkanen terug te sturen. Wie kan probeert van het eiland te weg te raken. Wie alleen maar een identiteitskaart heeft, zoals de man op de foto, zit vast. Maar met een echt Marokkaans paspoort is het mogelijk om een vlucht te nemen naar het vasteland, zo kon onze televisieploeg vaststellen. En van daaruit, wie weet, lukt het ook wel om verder door te steken naar Europa.

(Bekijk hier de reportage uit Het Journaal van onze ploeg op de Canarische Eilanden.)

Op het eiland Gran Canaria is de “pier van de schande”, zoals de burgemeester van Arguineguín de overvolle havenpier noemt, intussen deels leeg gemaakt, er zitten nu nog een paar honderd mensen te wachten om naar elders overgebracht te worden.

Zolang de beloofde tentenkampen niet klaar zijn, worden mensen ondergebracht in de vele hotels en toeristische complexen die nu leeg staan. Want ook hier blijven de toeristen weg door de coronacrisis. De winter is het hoogseizoen op de Canarische Eilanden, maar amper zowat 11.000 van de 145.000 bedden op Gran Canaria zijn bezet, vertelt Tom Smulders van de plaatselijke hotelfederatie.

In de hotels, appartementen en bungalows verblijven nu migranten. Het was een manier voor de hoteliers om hun verloren toeristische inkomsten enigszins te compenseren, zegt Smulders. De hotelhouders krijgen immers 45 euro per migrant per dag.

Alles wat ook maar een schijn van luxe zou kunnen wekken, zoals zwembaden, bubbelbaden en ontbijtbuffetten, is afgesloten. De migranten die er zijn mogen hooguit wat voetballen op een veldje bij het hotel.

Want ook dat maakt veel mensen hier boos. De bewoners hebben geen werk en krijgen weinig steun van de regering, maar intussen kunnen migranten “gratis op hotel”. Ook de hoteleigenaars beginnen te morren. Gran Canaria is een relatief veilige coronabestemming (code oranje). De sector hoopt dus opnieuw toeristen aan te trekken. “Maar welke toerist wil er nog komen als er migranten in de hotels zitten?” vraagt iemand zich luidop af.

Toch zijn er ook mensen die medelijden hebben, en steun willen bieden aan de migranten en vluchtelingen. “We moeten hen helpen, zoals ook wij ooit als migranten geholpen wilden worden”, zegt een vrouw mij. Dat vindt ook haar vriendin, maar “het zijn er gewoon te veel”, zegt ze. “Dit is zo’n klein eiland. Het is niet dat we ze niet willen, maar het doet pijn dat het zo’n overrompeling is”, zegt ze met een stem die breekt.

Op een rommelmarkt raak ik aan de praat met een Portugese vrouw, die hier al 38 jaar woont. "Ook ik ben een migrant", zegt ze. “Dit is een migratie-eiland, iedereen stamt hier af van migranten. De wereld is van iedereen en van niemand”, zegt ze. “Je kunt niet een plek 'bezitten'. En het leven gaat op en af. Wat nu met deze mensen gebeurt, kan morgen ook met jou gebeuren. Dat is wat ik aan mijn kinderen leer. Ook deze mensen zijn ‘Canarios’, mensen van hier.”