Dierenwereld is in één klap 100 miljoen jaar jonger: oudste dieren waren helemaal geen dieren

Wat begon als iets klein - eencellige organismen - ontwikkelde zich een paar miljard jaar geleden tot meercellige planten om uiteindelijk te evolueren tot complexe meercellige organismen zoals dieren. Ook de sponzen worden tot de dierenwereld gerekend en die zouden ongeveer 635 miljoen jaar geleden de eerste sporen van hun bestaan hebben achtergelaten. Alleen waren deze sporen helemaal niet afkomstig van sponzen, zo blijkt nu uit een onderzoek dat gepubliceerd werd in het vakblad Nature Ecology and Evolution. In werkelijkheid waren de fossielen - resten en sporen van planten en dieren die geconserveerd zijn in gesteenten - afkomstig van algen. Algen zijn dan weer veel simpelere organismen waarvan bekend was dat ze ruim 1 miljard jaar geleden reeds op de aarde voorkwamen.

En dat maakt dieren in één klap een pak jonger. “Het brengt het oudste bewijs voor dieren bijna 100 miljoen jaar dichter bij het heden”, zegt aldus Lennart van Maldegem, paleontoloog aan de Australian National University in Australië. “De oudste sporen voor de aanwezigheid van dieren die we nu nog hebben, zijn ‘slechts’ 558 miljoen jaar oud. Het gaat dan om een fossiel van een Dickinsonia.”

Hoe men plots ontdekte dat de oude sporen niet afkomstig waren van sponzen maar van algen? “We konden aantonen dat bepaalde moleculen van algen kunnen veranderen door geologische processen. Dat leidt tot moleculen die niet te onderscheiden zijn van de moleculen die geproduceerd worden door sponsachtige dieren.”

Er bestaan dus sponsachtige moleculen die in werkelijkheid helemaal niet door sponzen werden gecreëerd. “Het geologisch proces is vergelijkbaar met brood bakken”, aldus Van Maldegem. “Je begint met een zacht kneedbaar deeg, en nadat het een tijd in een warme oven heeft gestaan heb je een stevig brood. In de oven vindt een onomkeerbare chemische reactie plaats, en datzelfde principe geldt voor de moleculen van dode organisme in sedimenten, als die langdurig aan hitte en druk worden blootgesteld dan kan er een chemische reactie optreden, en alhoewel deze reactie de moleculen normaal niet drastisch verandert, kan deze er in sommige gevallen voor zorgen dat moleculen een klein beetje veranderen. Na een zorgvuldige analyse vonden we een sterke correlatie tussen de moleculen die afkomstig zijn door geologische transformatie en de ‘spons-moleculen’.”

Aangezien onderzoekers sowieso al twijfelden of de sporen daadwerkelijk afkomstig waren van sponzen, geeft dit onderzoek een antwoord op heel wat vragen. Zo vond men wel oude sporen van de sponzen terug, maar helemaal geen gefossiliseerde afdrukken van een volledige spons.