Het koningsdrama rond Thierry Baudet: hoe de bitse strijd binnen Forum voor Democratie escaleerde

“De rust die ik wilde laten terugkeren, is niet teruggekeerd. Het tegenovergestelde is gebeurd. Er is een bitchfight ontstaan, een enorm gevecht in het openbaar”, zei Baudet in een filmpje dat woensdagmiddag op Twitter verscheen. Baudet vindt dat een aantal van zijn collega’s een karaktermoord plegen op hem. Daarom wil hij terugvechten en stelt hij zich toch weer beschikbaar als “partijleider en kandidaat-lijsttrekker” voor de aankomende parlementsverkiezingen in maart. Volgens het partijbestuur van Forum voor Democratie maakte Baudet zijn statement echter zonder overleg. Baudet wordt nu gevraagd om uit het bestuur te stappen.

Soap

Voor wie de snel opeenvolgende gebeurtenissen in Nederland niet helemaal heeft gevolgd: Baudet en het rechts-populistische Forum voor Democratie (FVD) bevinden zich sinds afgelopen weekend in het oog van de storm, nadat de Nederlandse krant Het Parool schreef over racistische en antisemitische berichten in whatsappgroepen van de jongerenafdeling JFVD. Het ging bijvoorbeeld over foto’s van SS-leuzen. Meerdere partijkopstukken eisten daarop een grote kuis in de JFVD en het ontslag van de jongerenvoorzitter Freek Jansen, een vertrouweling van Baudet.

Voor Baudet bleek dit een brug te ver. De voorzitter vond de berichten over nazisme en antisemitisme “vreselijk” maar tegelijk oordeelde hij dat de media niet te vertrouwen zijn. Hij wou dat eerst een onderzoek werd gevoerd naar de herkomst van de whatsappberichten. Pas daarna zou hij een besluit nemen over het lot van Jansen. Dat JFVD al eens eerder in verband was gebracht met extremistische berichten bleek voor Baudet geen doorslaggevend argument. In april schreef het maandblad HP/De Tijd over berichten waarin jonge partijleden de draak staken met Anne Frank en het nationaalsocialisme prezen. 

FVD-prominenten zoals senator Annabel Nanninga en Europarlementslid Rob Roos vonden Baudets reactie te mager. Zij plaatsten hem voor het blok: Jansen moest per direct weg. Waarop Baudet maandag de vlucht vooruit koos en zijn vertrek als lijsttrekker van het Forum voor Democratie voor de verkiezingen aankondigde. “Er zijn mensen in de partij die het onderzoek niet willen afwachten om te kijken wat er aan de hand is”, stelde hij. “Ik kan mij niet verenigen met de situatie waarin trial by media de manier is waarop wij met mensen omgaan.”

Een dag later, op dinsdag, trad Baudet ook terug als partijvoorzitter. De populaire nummer twee van Forum voor Democratie, Theo Hiddema, verstuurde nog diezelfde middag zijn ontslagbrief als parlementslid. ’s Avonds schreef Nanninga in een opiniestuk dat Baudet met zijn “krankzinnige gemekker” Forum voor Democratie gijzelde. En alsof dit allemaal nog niet volstond, hield ook Paul Cliteur – senator en mentor van Baudet – ermee op. Baudet werd voor hem aangepakt om “een paar appjes die niets vandoen hebben met waar de partij voor staat”.

Richtingenstrijd

Hoe het nu verder moet met Baudet is onduidelijk. Zelf benadrukt de jurist dat hij zal strijden “voor de ziel” van Forum voor Democratie, de denktank die hij in 2016 omvormde tot een politieke partij en uit het niets naar een zege in de Provinciale Statenverkiezingen leidde in 2019. Hij wil dat partijleden volgende maandag en dinsdag hun stem kunnen uitbrengen tijdens een lijsttrekkersverkiezing. Tegenkandidaten moeten zich volgens hem maar aanmelden. 

Wat zeker is: binnen Forum voor Democratie was al enkele maanden een bitse richtingenstrijd aan de gang. Volgens een analyse in de Volkskrant stond daarbij “aan de ene kant de stroming-Baudet, die neerkeek op praktische politiek en met niets minder dan een ‘renaissance’ genoegen nam” en “aan de andere kant FVD’ers als Nanninga, die zich in de gemeenteraad en provinciale staten juist dagelijks inzetten voor de aanleg van een nieuwe wildtunnel of ruimere openingstijden voor musea”. Die laatste stroming kon leven met de grilligheden van Baudet zolang die electorale vooruitgang opleverden. Maar na de overwinning in 2019 – waarbij Forum voor Democratie de kiezers verleidde met een breed rechts-populistisch verhaal rond de afkorting KIK: Klimaat, Immigratie en Koopkracht – ging het stevig bergaf. 

De Europese verkiezingen later in 2019 waren een tegenvaller. Sinds de coronacrisis, waarin Baudet nadrukkelijk oor had voor de coronasceptici, leek de vrije val niet meer te stoppen. De PVV van Geert Wilders schoot opnieuw voorbij en de droom om straks mee te regeren in een nieuwe regering was plots veraf. Forum voor Democratie peilde op amper vier tot acht zetels in de Tweede Kamer, lichtjaren van de verkiezingswinst die vorig jaar nog mogelijk leek.

Politicoloog Cas Mudde (University of Georgia) schrijft in een blog dat vooral de fascinatie van de Nederlandse media voor “de aantrekkelijke, excentrieke en zelfverzekerde” Baudet stilaan is uitgewerkt. “Met de tijd werd het steeds moeilijker om het racisme en seksisme (in zijn discours, JVH) te ontkennen, terwijl Baudet steeds vijandiger werd tegenover de media”, schrijft Mudde. Hij ziet Wilders handenwrijvend klaarstaan om het “electorale puin” op te ruimen en zijn “saaie” radicaal-rechtse standpunten opnieuw vol in de schijnwerpers te plaatsen.

In België heeft Baudet alvast nog een medestander. “Sjonge toch. Wat een treurnis. Cliteur. Baudet etc. zijn gewoon nodig in een gezonde democratie. Dat ze struikelen over wat jeugdig geapp dat vind ik onbegrijpelijk”, tweette Theo Francken (N-VA) dinsdag. In 2019 gaf Francken een toespraak over het omstreden VN-migratiepact op een congres van Forum voor Democratie. N-VA en Forum voor Democratie zitten in dezelfde familie in het Europees Parlement.