HET DEBAT. Moeten tampons en maandverband gratis beschikbaar worden in Vlaanderen?

Maak de producten hier in België volledig gratis, zegt Caritas. “Meisjes en vrouwen kiezen er niet voor om elke maand menstruatieproducten aan te moeten kopen. Het getuigt van een zekere solidariteit tussen geslachten en generaties om er samen voor te zorgen dat elke vrouw kan beschikken over veilige en propere menstruatieproducten”, zo staat te lezen in een rapport van Caritas Vlaanderen.

“Momenteel zien we wat dat betreft in de politiek niet veel beweging. Als het in België ooit gratis zou worden, moet dat beslist worden op federaal niveau en zou het waarschijnlijk verlopen via een terugbetaling van de ziekteverzekering. Dat klinkt dan weer vreemd, want menstruatieproducten zijn essentieel en hebben niets met ziekte te maken”, zegt Thijs Smeyers, coördinator Beleid en Politiek.

Ook pleit de organisatie voor automaten met gratis maandverband in secundaire scholen. “In het buitenland wordt vooral ingezet op de link tussen menstruatiearmoede en afwezigheden op school. Om dat specifieke probleem aan te pakken, worden er automaten voorzien in de toiletten van secundaire scholen waar elke leerlinge gratis maandverband kan halen. Via een universele, in plaats van selectieve, aanpak wordt het taboe doorbroken. Caritas Vlaanderen schat de totale kostprijs hiervan op maximaal 9,5 miljoen euro per jaar. Om die schatting fijner te krijgen, moeten we starten met enkele proefprojecten om nadien een uitrol verder te faciliteren. Via die projecten kunnen we nagaan in hoeverre elke leerlinge beroep doet op het gratis maandverband”.

Volgens Goedele Liekens is een volledig gratis model, zoals in Schotland, geen ideale oplossing. “Want sommige vrouwen kunnen zich die producten wél veroorloven. Moet je dan geen grens trekken? Maar waar?” Volgens Liekens “blus je slechts een kleine brand” door maandverbanden en tampons in voedselpakketten mee te geven of uit te delen in de OCMW’s . “Zo help je die meisjes of vrouwen niet de armoede uit”, klinkt het. Gratis maandverbanden en tampons op de scholen is wel een goed idee, vindt Liekens. 

Eerder werd de tampontaks in ons land verlaagd van 21 naar 6 procent. “Die 21 procent was een schande”, zegt Liekens. “Dat was de taks voor luxeproducten. 6 procent is het btw-tarief voor essentiële en voedingsproducten, dus correcter”, reageert ze. In ons land worden ook debatten gevoerd om de taks te verlagen tot 0 procent. “Maar dat is geen simpele discussie”, zegt Liekens. “Want wat doe je dan met brood en toiletpapier, zijn die niet even essentieel en verlagen we daarop dan ook de taksen? En een verlaging van de tampontaks alleen lost het probleem niet op. Het is maar een figuurlijk doekje voor het bloeden. Zo’n lagere taks maakt die producten niet gratis, dus een zekere barrière blijft. Veel belangrijker is daarom dat we aan efficiënte armoedebestrijding doen onder vrouwen.”

Kinderrechtencommissaris Caroline Vrijens pleit ook in ons land voor gratis tampons en maandverband voor iedereen. “Je hebt én het taboe op armoede én het taboe over menstruatie”, zei commissaris Caroline Vrijens eerder in een interview met de krant ‘De Morgen’. Ze vindt dat het nu de beurt is aan de overheid om hier iets mee te doen. “Waarom zou een meisje stiekem moeten doen over maandverband vragen op het secretariaat van de school? Het gaat hier om een basisbehoefte”.

Lieselotte Thys vroeg op de gemeenteraadscommissie sociale zaken aan de bevoegde schepenen om aandacht te hebben voor menstruatiearmoede binnen het Geelse armoedebeleid. Ze formuleerde op de gemeenteraadscommissie twee voorstellen: het opnemen van menstruatieproducten in het aanvullende financieringsmechanisme van het OCMW en het voorzien van automaten met gratis voorbehoedsmiddelen in de secundaire scholen.

“Zowel op armoede als op menstruatie rust nog steeds een taboe. Het wordt tijd om dat te doorbreken. Twaalf procent van de Vlaamse meisjes geeft aan soms geen geld te hebben voor menstruatieproducten. Dat is meer dan 1 op 10. Ik vind dat een hallucinant en zelfs onaanvaardbaar cijfer”, aldus Thys. “Wanneer meisjes of vrouwen geen gebruik kunnen maken van menstruatieproducten komt het soms zo ver dat ze niet naar school of naar hun werk kunnen gaan. Laat staan dat ze kunnen gaan sporten of aan andere activiteiten kunnen deelnemen.”

“Je maandstonden hebben als meisje is al pijnlijk en vervelend genoeg. Je zorgen moeten maken over tampons en maandverband kan er op dat moment echt niet bij. Hier moeten we als samenleving oog voor hebben”, zei Thys eerder al. 

“In de overgang naar een gelijke, duurzame en zorgzame samenleving moet menstruatiemateriaal gratis beschikbaar zijn”, luidt het bij de Belgische Vrouwenraad. “Wanneer je (zeker als jong meisje) niet in staat bent om je periodes van ongesteldheid zorgeloos door te komen, kun je niet gaan en staan waar je wil. Je dagelijkse leven komt in het gedrang. Er is geen sprake (meer) van gendergelijkheid op die momenten, niet in vergelijking met jongens en niet in vergelijking met meisjes die wel het nodige materiaal ter beschikking hebben.”

“Menstruatiecups zijn een duurzaam product met een positief langetermijneffect op de wereldwijde afvalberg. Ze zijn geknipt voor jonge vrouwen, dit vanuit het principe ‘jong geleerd is oud gedaan’. Maar ook tampons, herbruikbare maandverbanden en absorberend ondergoed zouden best gratis aangeboden worden. Cups en tampons zijn immers niet voor iedereen geschikt.”

Voorts wijst de Belgische Vrouwenraad erop dat menstruatieproducten de onderwijskansen waarborgen. “Meisjes hoeven niet te spijbelen. Hun zelfvertrouwen en zelfbeeld worden niet langer ondermijnd. Ze moeten ook niet meer bedelen om een maandverband. Alleen maar voordelen dus. Schotland heeft dit goed begrepen en maakt nu als eerste land ter wereld tampons en maandverbanden gratis voor iedereen via apotheken, buurt- en jeugdhuizen.”

“Menstruatie-armoede is een onderbelicht probleem dat het dagelijkse leven van veel jonge vrouwen beïnvloedt”, luidt het bij Plan International België. “Hygiëneproducten zijn dus geen luxegoederen, maar noodzakelijke middelen die aan democratische prijzen verkocht moeten worden. Wanneer die producten te duur zijn, gebruiken vrouwen onrustwekkende alternatieven. Sommigen zullen bijvoorbeeld hun maandverbanden hergebruiken waardoor ze infecties oplopen.” 

“De beslissing van Schotland om menstruatieproducten gratis te maken, is een mooi voorbeeld van hoe het beter kan. In België zouden we een debat hierover zeker verwelkomen zodat we menstruatie-armoede ook bij ons kunnen aanpakken”, klinkt het tot slot. 

En nu is het aan jou. Wat is jouw mening? Moeten maandverband en tampons in Vlaanderen gratis verdeeld worden? Laat het weten in de reacties onder dit artikel. We bundelen de boeiendste meningen vanavond in een nieuw stuk.