Doseerfout van farmabedrijf AstraZeneca doet steeds meer vragen rijzen bij experts, viroloog Van Gucht maakt zich weinig zorgen

Op 22 november rapporteerden farmareus AstraZeneca en Oxford University, in afzonderlijke persberichten, dat hun kandidaat-vaccin AZD1222 in 70 procent van de gevallen effectief is. Voor het percentage baseerden ze zich op twee afzonderlijke studies: eentje uitgevoerd in het Verenigd Koninkrijk, de andere in Brazilië waarbij de proefpersonen in beide gevallen een eerste en tweede injectie van het kandidaat-vaccin kregen toegediend.

Wat opmerkelijk is, is dat de proefpersonen van het Verenigd Koninkrijk (per ongeluk) met verschillende doses werden ingeënt (halve en volledige eerste doses), waar de Braziliaanse proefpersonen allemaal een volledige eerste dosis kregen. Bijgevolg varieerde de efficiëntiegraad van 62 tot 90 procent bij een eerste halve dosis.

Gecombineerd geeft dat een doeltreffendheid van 70 procent. Een toevalstreffer voor AstraZeneca dat de proeven niet had stopgezet na de doseerfout. Maar kunnen de resultaten van de twee studies wel gecombineerd worden? “Er zijn toch nog enkele variabelen die we eerst moeten begrijpen”, zo kaderde Moncef Slaoui, immunoloog en hoofd van het Amerikaanse ‘Warp Speed’. “Vooral welke variabele een rol speelde bij het (grote) verschil in doeltreffendheid.”

Sciensano-viroloog Steven Van Gucht maakt zich echter weinig zorgen over de problemen. “Er is wat discussie onder experten over hoe werkzaam het vaccin is. Je hebt twee werkzaamheidscijfers, 62 procent in Brazilië en 90 procent in het Verenigd Koninkrijk. Momenteel kan men dan ook niet goed uitmaken wat nu de werkelijke werkzaamheid is. Maar dat is ook normaal, die data zijn nog niet gepubliceerd. Men moet nu wachten op het openbaar maken van al die studieresultaten. Ik denk dat het te vroeg is om nu te kritisch te zijn. 60 procent is matig, maar voldoende om goedgekeurd te worden. 90 procent zou heel goed zijn.”

Er werd alvast een hypothese naar voren geschoven waarbij AstraZeneca en onderzoekers van Oxford University suggereren dat de halve eerste doses tot betere resultaten leiden omdat er een minder sterke immuunrespons wordt uitgelokt. Bij een volledige eerste dosis zou de immuunrespons van het menselijk lichaam dan zo sterk zijn dat het antigeen (spike-eiwit) van het coronavirus geen kans krijgt om antilichamen of T-lichamen op te wekken. “Ik durf te wedden dat dat inderdaad een bijdrage levert, maar niet het hele verhaal is”, zo geeft Adrian Hill zelf toe. Hij is directeur van het Jenner Institute in Oxford (University) waar het vaccin mee ontwikkeld werd.

Nog een belangrijke opmerking bij de data van AstraZeneca en Oxford University: de meest kwetsbaren maken geen deel uit van het ‘deelonderzoek’ waarbij halve doses werden toegediend. Die groep bestaat uit personen tussen 18 en 55 jaar oud.

Er worden enkele terechte vragen gesteld bij de voorlopige resultaten van het Zweedse farmabedrijf en Oxford University. Die kunnen volgens Amerikaanse experts verhinderen dat het vaccin er wordt goedgekeurd. Toch spelen er ook enkele kenmerken in het voordeel van het kandidaat-vaccin, ondanks dat het een lagere doeltreffendheid heeft dan Moderna en Pfizer.

AZD1222 is een vectorvaccin. Een antigeen van het coronavirus ‘lift’ daarbij mee met een ‘virale vector’. In dit geval is dat een verzwakte versie van een verkoudheidsvirus dat voorkomt bij chimpansees. Vectorvaccins worden al langer ingezet om virussen te bestrijden. De vaccins van Pfizer en Moderna zijn daarentegen RNA-vaccins: gebaseerd op een nieuwe techniek waarvan de langetermijneffecten onbekend zijn. De hoge doeltreffendheid van 95 procent bewijst wel dat ze goed werken.

Nog een belangrijk voordeel: het kandidaat-vaccin van AstraZeneca is goedkoop in vergelijking met de andere twee kanshebbers. Zo zou AZD1222 maar 2,9 euro kosten tegenover 33 euro bij Pfizer (voor twee injecties) en zo’n 60 euro (twee injecties) bij Moderna.

Transport en bewaring kan gewoon bij koelkasttemperatuur tussen 2 en 8 graden, en dus niet bij -70 graden zoals noodzakelijk bij de andere. Het vaccin kan daardoor ook gewoon via de bestaande logistiek worden verspreid, zonder dat gebruik moet worden gemaakt van bijzondere koeltechnieken, zoals droogijs.