Fransen de straat op tegen omstreden wet die het filmen van politieagenten aan banden legt

De Assemblée Nationale, de Franse Tweede Kamer, stemde donderdag voor de wet die het verspreiden van beelden van agenten verbiedt als er sprake is van ‘kwaadwillende’ bedoelingen. Volgens critici zal de politie de wet op een preventieve manier gebruiken om filmende omstanders op te pakken en zo het filmen van politiegeweld te bemoeilijken.

Met name onder journalisten, mensenrechtenorganisaties en linkse politieke partijen is het verzet tegen het wetsvoorstel groot. Volgens de Franse ombudsman is de wet in potentie “een aanval op fundamentele rechten als het recht op privacy en het recht op informatie”. Als de wet definitief wordt aangenomen kunnen journalisten en burgers die politieagenten in functie filmen zonder pardon worden opgepakt en maximaal 48 uur worden vastgehouden. De politie krijgt juist meer bevoegdheden om camerabeelden van drones en bodycams te gebruiken.

Een collectief van journalisten en ngo’s heeft zich tegen de wet verenigd onder de noemer Stop loi sécurité globale (‘Stop de globale veiligheidswet’). Ook groepen gele hesjes hebben zich bij de protesten aangesloten, net als het comité La vérité pour Adama, een antiracistische actiegroep die werd opgericht nadat de zwarte Fransman Adama Traoré in 2016 onder dubieuze omstandigheden omkwam tijdens zijn arrestatie.

Geschopt en geslagen

Afgelopen weekend gingen ook al duizenden demonstranten de straat op, maar deze week zorgden twee gebeurtenissen in Parijs ervoor dat het wetsvoorstel in de ogen van veel Fransen nog omstredener is geworden dan het al was. Dinsdag werd een migrantenkamp op Place de la République op gewelddadige wijze ontruimd door politieagenten, die migranten en activisten sloegen met wapenstokken en tenten met mensen en al meesleurden.

Donderdag doken beelden op van een surveillancecamera waarop was te zien hoe de 41-jarige zwarte muziekproducent Michel Zecler minutenlang door drie agenten wordt geschopt en geslagen bij de ingang van zijn opnamestudio. Volgens Zecler schreeuwden ze ook racistische beledigingen naar hem. De politiemannen wilden hem aanhouden omdat hij geen mondkapje droeg. Waarom ze zoveel geweld gebruikten is onduidelijk. De interne politiewaakhond IGPN, die misdragingen van agenten onderzoekt, is op de zaak gezet. Vier politieagenten zitten vast in verband met het onderzoek.

De zeer gewelddadige arrestatie van Zecler, waarvan de beelden integraal op de sociale media werden gezet door onlinemedium Loopsider, heeft in Frankrijk tot een golf van ontzetting geleid. Bekende Fransen zoals zangeres Aya Nakamura en voetballers Antoine Griezmann en Kylian Mbappé deelden hun afschuw met hun miljoenen Twitter-volgers.

“De feiten bevestigen dat het niet gaat om een serie blunders of individuele ontsporingen waaraan de politie lijdt”, schreef Le Monde in een hoofdredactioneel commentaar. Het Franse politiekorps kampt volgens het dagblad met “een ernstige bevelscrisis” en “hiërarchische misstanden”.

Excessief

Het is niet de eerste keer dat excessief politiegeweld in Frankrijk door videobeelden aan het licht komt. Geruchtmakend was de zaak van Cédric Chouviat, een maaltijdbezorger die in januari werd aangehouden omdat hij zijn telefoon gebruikte terwijl hij op zijn brommer reed. Nadat hij de politiemannen een aantal beledigingen had toegebeten – ‘clowns’, zei hij onder meer – werd hij in een nekklem vastgehouden en minutenlang tegen de grond gedrukt. Hij overleed 48 uur na zijn arrestatie.

In regeringskringen is de notie taboe dat geweld en racisme bij de Franse politie structurele problemen zijn. President Macron noemde het politiegeweld tegen Michel Zecler in een verklaring op Twitter “onacceptabel” en “beschamend”. Maar hij benadrukte ook dat hij “nooit zal accepteren dat het gratuite geweld van enkelen het professionalisme bezoedelt van de vrouwen en mannen die dagelijks met dapperheid voor onze bescherming zorgen”.

Minister van Binnenlandse Zaken Gérald Darmanin – de rechtsbuiten van het kabinet die zich als schier onvoorwaardelijke verdediger van de politie opstelt en de architect is van het wetsartikel dat het herkenbaar in beeld brengen van agenten verbiedt – komt ondertussen steeds meer onder vuur te liggen. “Als ik het woord politiegeweld hoor, krijg ik geen lucht”, zei hij in juli nog. Die woordkeus leek niet toevallig: Cédric Chouviat zei zeven keer ‘ik krijg geen lucht’ tijdens zijn fatale arrestatie.

Naar verluidt bereidt Macron maatregelen voor die het vertrouwen van de bevolking in de politie moeten herstellen. Hoog op zijn lijstje staat vermoedelijk de hervorming van de IGPN, de dienst die misdragingen van agenten onderzoekt. Nu is dat nog een interne politieafdeling. Critici pleiten er al jaren voor dat politiegeweld door een externe instantie zou moeten worden onderzocht.

In politiek opzicht heeft de veiligheidswet een polemiek in gang gezet waarvan het einde nog niet in zicht is. Premier Jean Castex kondigde deze week aan dat een onafhankelijke commissie de tekst van het omstreden artikel 24, dat het filmen van agenten aan banden legt, zou herschrijven. Dat werd ondemocratisch gevonden door het parlement, dat Castex terugfloot. In januari zal de Eerste Kamer zich over de wet buigen. Die zal de tekst “zonder twijfel gaan verduidelijken”, zei Senaatsvoorzitter Gérard Larcher.