Kwetsbare jongeren in lockdown: hoe gamen helpt om sociale vervreemding te voorkomen

© Frederick Tendong (Unsplash)

Doordat de deuren van sportclubs en verenigingen gesloten blijven, schakelen veel jongeren over op een online leven. Dat brengt uitdagingen met zich mee voor jeugdwerkers die sociale vervreemding proberen te voorkomen. ‘Als we geen alternatieven vinden, weten we hoe dat kan mislopen.’

Nog niet zo lang geleden stond het voorkomen van sociale vervreemding bovenaan de politieke agenda. De Mechelse aanpak geldt daarbij als de gouden maatstaf. Om jongeren op te vangen die het vertrouwen zijn kwijtgeraakt in de samenleving, rekent het PiM-team – voluit: Positieve identiteit en Maatschappijvorming – op een sterk sociaal netwerk en hun aanwezigheid in de wijken, op pleintjes en in verenigingen.

Maar steeds vaker speelt dat openbare leven zich online af. Een evolutie die in een stroomversnelling is beland door de lockdown.

Om vertrouwen te krijgen, kan je niet om vijf uur uitklokken.

‘We rekenen op ons sociaal netwerk van onder andere leerkrachten, coaches of sociaal werkers, om het te signaleren als iemand de connectie verliest met school of werk’, legt PiM-coördinator Alexander Van Leuven uit. ‘We schakelen sleutelfiguren in om die connectie te herstellen. Ofwel is dat iemand uit zijn omgeving, ofwel doen wij dat zelf. Dan proberen we afleiding te voorzien in de vorm van verenigingen of sport. Ons hele speelveld, van het eerste signaal tot de zoektocht naar legitieme paden, speelt zich af in het openbare leven buiten: in de wijken, de sportclubs … We weten wat er kan mislopen als dat wegvalt.’

Veilig frustraties uiten

De omschakeling van pleintjes naar Whatsapp en van sportclubs naar gaming, is niet nieuw. Daarom is het PiM-team reeds in 2019 in het ORPHEUS-project gestapt. Een Europese samenwerking die offline en online methoden onderzoekt om extremisme te voorkomen.

De partners van het ORPHEUS-project ontwikkelen trainingen voor professionals om op een veilige manier over frustraties te leren praten. Hun website biedt jongeren correcte informatie aan over thema’s als 5G-masten, covid-19, extreemrechts of sociale rechtvaardigheid. En er zijn online safe spaces waarin jongeren over zulke frustraties kunnen praten zonder daar onmiddellijk op afgerekend te worden.

‘We mogen niet vergeten dat het om jonge gasten gaat’, zegt Van Leuven. ‘Als iemand een positieve uitspraak doet over IS of iets zegt vanuit een extreemrechts gedachtegoed, reageren mensen daar enorm heftig op. Voor ons is dat eerder een signaal dat er onderliggend sociale frustraties zijn. Wij moeten dieper graven.’

Er horen veel uitdagingen bij de online weg die het preventiewerk inslaat, maar Van Leuven ziet ook al voordelen. ‘Onze online safe spaces werken met een chat’, vertelt hij. ‘Als moderator kunnen we kiezen wanneer we bepaalde onderwerpen uit die chat ter sprake brengen. Bovendien merken we dat de groepen online groter zijn dan offline, dat deelnemers vaker terugkeren en sneller to the point komen. Dat maakt het gemakkelijker om dieper op een onderwerp in te gaan. Bij een offline evenement moeten we duidelijk op de flyer plaatsen dat er gratis eten en drinken voorzien is of we trekken niet genoeg volk. Online verwachten ze dat het onmiddellijk over het onderwerp in kwestie gaat.’

Preventief FIFA spelen

In het Nederlandse Dordrecht experimenteren de jeugdwerkers van R-NEWT sinds maart zelfs met social gaming. Jeugdwerker Issam Bulahruz merkte dat jongeren graag contact wilden houden, ook al kon hij niet meer over de vloer komen. ‘Maar ze hadden geen zin in een gesprek via telefoon of Zoom, waarbij heel de familie kan meeluisteren, zegt Bulahruz. ‘Dus besloot ik om wat jongeren toe te voegen op mijn Playstation-account.’

Kwetsbare jongeren in lockdown: hoe gamen helpt om sociale vervreemding te voorkomen
© iStock

Dat bleken ze te appreciëren. In de kortste tijd bouwde Bulahruz een heel netwerk uit van gamende jongeren, die omwille van de coronamaatregelen veel meer tijd achter hun spelconsole spenderen. ‘We spelen vooral de populaire games, zoals FIFA of Call of Duty. We maken private parties van vier personen, die verder afgesloten zijn van het publiek. Iedereen kent de regels: wat er gezegd wordt in zo’n party blijft in de party. We praten er dus erg open. Jongeren geven mij toegang tot hun privéleven. Dat vertrouwen mag ik niet beschamen door te oordelen.’

In de eerste maanden gingen de gesprekken vooral over covid-19. Veel jongeren stelden zich er vragen bij, geloofden dat het om een hoax ging. Maar daarna ging het ook over problemen die de maatregelen met zich meebrachten. ‘Veel jongeren hebben een interimjob en zijn zo al jaren zelfvoorzienend. Ze kochten de nieuwste iPhone op afbetaling, maar zijn nu plots hun job kwijt. Schulden stapelen zich op. Hoe bespreek je dat thuis? Vraag je je ouders om geld? Daar probeer ik raad over te geven.’

Ofwel borrelen die onderwerpen vanzelf op ofwel brengt Bulahruz thema’s aan en tast af waar sterke reacties op komen. Het helpt daarbij om ego’s te strelen, weet hij. ‘Als ze beter zijn dan ik, dan beantwoorden ze veel opener mijn vragen. Het is ook een interessante positie. Zij hebben de bovenhand en kunnen mij iets bijleren. Dan voelen ze zich waardevoller.’

Soms kunnen de videospellen zelf ook aanleiding geven tot een gesprek. ‘In Erica, een live-action videospel, moet je beslissingen maken die telkens grote gevolgen hebben. Dat probeer ik toe te passen op het leven van de jongeren met wie ik speel. Detroit: Become Human gaat over androids die als nieuwkomers de maatschappij binnenkomen. Je kunt met hen samenwerken of hen als een gevaar bestempelen. Ook dat thema probeer ik te verheffen naar migratie in de echte wereld.’

Tot midden in de nacht

Bulahruz beantwoordt ook vragen terwijl hij gamet op Twitch, een streamingdienst voor online gamers. Wat begon als twee uurtjes op zaterdag, strekt zich nu al uit over meerdere dagen. En ook ’s nachts speelt Bulahruz soms verder.

Gaming is een deel van het leven geworden. Het is noodzakelijk dat we daar aanwezig blijven.

‘Om vertrouwen te krijgen, kan je niet om vijf uur uitklokken’, bevestigt Van Leuven. ‘Als je beweert dat je iets kunt betekenen voor die jongeren, dan moet je altijd beschikbaar zijn. Gewoon zeggen dat er wel legitieme jobs zijn voor hen, haalt niets uit. Je moet empathie tonen en ervoor zorgen dat ze dat legale pad zien. Dat doe je door veel te praten en activiteiten aan te bieden, zodat ze niet te veel met hun zorgen in hun hoofd zitten.’

Terwijl andere activiteiten wegvallen door de covid-19-maatregelen, heeft Bulahruz met social gaming zo’n nieuwe activiteit gecreëerd. ‘Het doel is nu om social gaming een identiteit te geven, om een gemeenschap te maken die zowel offline als online leeft, maar ook om te kijken wat werkt en wat niet. We moeten methodieken en een structuur ontwikkelen die andere steden en organisaties kunnen overnemen. Ik tast ook af wat mijn eigen grenzen zijn. Als ik tot 4 uur ’s nachts game, word ik de volgende dag wel nog steeds om 8 uur op een vergadering verwacht.’

Om dit concept te ontwikkelen, is de huidige periode erg dankbaar. Maar het einde van de maatregelen, mag niet het einde van social gaming betekenen. ‘Gaming is een deel van het leven geworden’, vertelt Bulahruz. ‘Ook als ze elkaar in het echt zien, spreken jongeren erover. Het is noodzakelijk dat we daar aanwezig blijven.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content