Zwitserse bedrijven riskeren dan toch geen straf in eigen land voor wangedrag van onderaannemers

Zwitserse bedrijven die in de wereld inbreuken begaan – of lieten begaan door onderaannemers – op vlak van milieu of mensenrechten, hoeven op korte termijn geen strengere straffen in eigen land te vrezen. Na een felle en prijzige campagne stemden de Zwitsers het voorstel in een referendum weg.

Het voorstel, het ‘Initiative Multinationales Responsables’ of ‘Konzernverantwortungsinitiative’, legde heel verregaande verplichtingen op aan Zwitserse bedrijven om in hun hele productieketen te waken over het respect voor mensrechten en/of het milieu. Grote bedrijven als grondstoffentrader Glencore en voedingsgroep Nestlé zouden daarbij in Zwitserse rechtbanken ook aansprakelijk worden voor het gedrag van hun onderaannemers.

De bedrijven die zich geviseerd voelden, voerden in de aanloop naar het referendum dan ook een felle campagne. Ze waarschuwden in paginagrote advertenties voor zware gevolgen voor de Zwitserse economie en dreigden met het verhuizen van hun zetel uit de Alpenstaat. Maar ook de voorstanders lieten zich niet onbetuigd. Gevolg: beide kampen investeerden samen naar schatting in totaal 18 miljoen euro om de Zwitsers van hun standpunt te overtuigen.

Referendum

Ook de Zwitserse regering was overigens gekant tegen het voorstel. Ze was meer te vinden voor een zachtere variant, die nu ook effectief van kracht wordt. Die verplicht bedrijven om meer te rapporteren over sociale- of milieuproblemen, met een specifieke focus op kinderarbeid en mineralen uit conflictgebieden.

Toch scheelde het niet veel of het strengere voorstel haalde het. Globaal genomen stemde 50,7 procent van de Zwitsers voor het ‘Konzernverantwortungsinitiative’. Maar niet alle kantons gaven groen licht, en ook dat is een vereiste om een voorstel via referendum goedgekeurd te krijgen.

Wereldwijde discussie

De nipte uitslag illustreert de wereldwijde discussie die nu woedt over hoe de aansprakelijkheid van bedrijven op vlak van leefmilieu en sociale zaken al dan niet moet geherdefinieerd worden. Ook in Frankrijk geldt er nu een wet die Franse bedrijven aansprakelijk stelt voor het gedrag van hun onderaannemers, al zijn de straffen er minder streng dan wat het Zwitserse voorstel voorzag. In de VS wil ‘president elect’ Joe Biden ook meer die weg inslaan. En de Europese Commissie wil in 2021 ook strengere regels voor wat er in de aanvoerketen van Europese bedrijven gebeurt.

‘De oproepen voor dit soort wetten klinken almaar luider en luider’, zegt Rachel Barrett, partner verantwoordelijk voor milieu en klimaat bij het internationale advocatenkantoor Linklaters bij CNN. ‘Er zit veel momentum achter.’

Meer