Wanneer is druk ‘te druk’ en mag de burgemeester dan winkelstraten afsluiten?

Wat kunnen lokale overheden doen om een toestroom van mensen in goede banen te leiden?

“Het beste is natuurlijk al vermijden dat het zover komt”, aldus Nathalie Debast van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten. “In sommige steden kan men op voorhand online zien of het er niet te druk is. Gebruik uw gezond verstand: als het te druk is, ga dan gewoon niet. Je loopt het risico om besmet te raken.”

“En als het wel druk dreigt te worden, zou men om te beginnen infrastructuuraanpassingen kunnen doen”, zegt Nicholas Paelinck, voorzitter van de Vaste Commissie voor Lokale Politie. “Dan denk ik aan signalisatie, zoals looplijnen op de grond, een vaste in- en uitgang om mensenstromen te scheiden, of nadarhekken om de massa efficiënt te begeleiden. Je kan ook coronacoaches aanstellen, om mensen te sturen. Of men zou het autoverkeer kunnen verbieden in een bepaalde zone, zodat de mensen op straat kunnen lopen en de social distancing beter gerespecteerd kan worden.”

Wat als dat niet helpt?

Maar vanaf wanneer is het ‘te druk’? “Dat is een inschatting die wordt overgelaten aan de burgemeester. In het Ministerieel Besluit staat niet exact gespecificeerd hoeveel mensen er op de Brusselse Grote Markt of de Brugse binnenstad mogen rondlopen”, zegt Sarah Frederickx van de federale politie.

“Als de burgemeester oordeelt dat de geldende veiligheidsvoorschriften niet gevolgd kunnen worden, is het wettelijk aan hem of haar om de openbare orde te handhaven”, aldus Debast. “Als een gepland evenement uit de hand loopt, moet hij of zij dus ingrijpen. De manier waarop dat gebeurt, is afhankelijk van de context.”

Welke maatregelen mag een burgemeester dan nemen?

“Alles wat nodig is om de veiligheid te garanderen”, aldus Paelinck. Een maximaal aantal aanwezigen in een bepaalde zone vastleggen, bijvoorbeeld. “Men zou – als dat mogelijk is, zoals op de Brusselse Grote Markt – bijvoorbeeld de toegang tot een bepaalde plaats kunnen afsluiten, en zo zorgen voor een betere spreiding”, aldus Debast.

Maar een burgemeester mag een zone ook compleet afsluiten en door de politie laten evacueren. “Men kan een evenement zelfs helemaal stilleggen en mensen wegsturen”, zegt Paelinck. “En als het echt manifest fout loopt, kan hij of zij zelfs de winkels sluiten of de toegang tot de gemeente blokkeren”, voegt Debast nog toe.

Wat met wie hardleers is?

“Onze focus ligt niet op harde handhaving, maar toezien op de naleving van de maatregelen is erg belangrijk”, aldus Debast. “Dus geldt hier wat anders ook altijd geldt: wie niet luistert naar de instructies van de politie, riskeert een bekeuring of in het ergste geval om opgepakt te worden. Op dat vlak zijn de regels niet anders dan anders.”

In harde munt uitgedrukt? Het coronadraaiboek van het Nationaal Crisiscentrum verwijst naar artikel 187 van de wet op de civiele veiligheid van 15 mei 2007. “Weigering of verzuim zich te gedragen naar de maatregelen die zijn bevolen, wordt gestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot drie maanden, en met een geldboete van zesentwintig euro tot vijfhonderd euro, of met één van die straffen alleen.”

Is het niet aan de federale of Vlaamse overheid om maatregelen voor het hele grondgebied op te leggen?

Riskeren we dan niet een versnippering te krijgen van lokale maatregelen, die verschillen van gemeente tot gemeente? “We vertoeven momenteel nog steeds in de zogeheten ‘federale fase’, de federale overheid heeft dus de lead”, aldus Debast. Lees: gouverneurs en burgemeesters moeten eigenlijk de algemene maatregelen toepassen. “Onze steden en gemeenten staan ook achter die aanpak”, klinkt het.

Maar het Ministerieel Besluit staat wel toe dat de lokale overheid “aanvullende maatregelen” mag nemen als “de gezondheidssituatie” dat vereist. “Deze crisis heeft ook al meermaals aangetoond dat er soms lokale omstandigheden zijn waarbij daar afgeweken van moet kunnen worden”, aldus Debast. “Als een lokale overheid zegt: “Dat is hier niet te doen, op het vlak van veiligheid of volksgezondheid”, bijvoorbeeld.” De burgemeesters moeten daarvoor dan wel overleggen met de provinciegouverneurs, stipuleert een ministeriële rondzendbrief.