Direct naar artikelinhoud
Reportage

Verplicht vertrek voor buren van Umicore in Hoboken: ‘Ik sta met mijn rug tegen de muur en er is niemand die helpt’

Albert* woonde 48 jaar in dit huis.Beeld Wouter Maeckelberghe

Ze dachten dat ze de keuze hadden: blijven of verhuizen. Maar 28 gezinnen die een sociale woning huren rondom de Umicore-site in Hoboken, krijgen nu te horen dat het sowieso optie twee wordt. De verslagenheid is groot. ‘Moretusburg, dat is mijn hele leven.’

“Na 48 jaar krijg ik zomaar te horen dat ik weg moet uit dit huis. Zegt u mij eens: waarom kan dát daar niet weg?” De 77-jarige Albert* wijst vanuit zijn voortuintje naar de staalgigant die de volkse wijk Moretusburg overschouwt: Umicore. Albert kreeg vorige week donderdag een brief in de bus van de Antwerpse sociale huisvestingsmaatschappij Woonhaven: op termijn wacht een verplichte verhuizing. “Dat is zwaar aangekomen. Ik wil helemaal niet weg”, zegt hij. “Allemaal voor die 100 meter bufferzone. Langs de Schelde zijn er plaatsen met kilometers bufferzone.”

Umicore in Hoboken.Beeld Wouter Maeckelberghe

Het zijn de loodwaarden die hier al sinds jaar en dag in het bloed van jonge kinderen worden aangetroffen die aan de grondslag liggen van dit verdict. Deze zomer bleek dat ze bij verschillende kinderen voor het eerst in jaren ferm gestegen waren, en stofte Umicore, de bron van de vervuiling, een oud plan af: een groene bufferzone creëren rond de fabriek. Ook Antwerps schepen voor Wonen en Sociale Zaken Fons Duchateau (N-VA) zette zijn schouders onder dat plan.

Viviane Suetens. 'Mijn buren mogen blijven, ik niet. Omdat dit mijn eigendom niet is.'Beeld Wouter Maeckelberghe

Omdat onteigeningen niet aan de orde zijn – wegens jarenlange procedures – kregen bewoners de keuze: verkopen aan Umicore voor een correcte prijs of toch maar blijven. Terwijl zo’n 150 huishoudens zelf de knoop kunnen doorhakken, staan er 28 gezinnen voor een voldongen feit. Zij zijn als sociale huurder bij Woonhaven geen eigenaar.

“Mijn buren mogen blijven, ik niet. Omdat dit mijn eigendom niet is, kunnen ze mij in een klein appartementje proppen waar ik mij niet thuis voel. Dat is toch niet fair”, zegt Viviane Suetens (58), die met tranen in de ogen in haar deurgat staat. De huurders krijgen voorrang voor een alternatief, maar velen vrezen dat het sowieso kleiner en duurder wordt dan in Moretusburg. “Ik sta met mijn rug tegen de muur en er is niemand die helpt. Een bundeltje met een paar keuzes voor een nieuwe bestemming, that’s it.”

Nudging

Heel wat huurders voelen zich bedrogen door de stad, of zoals Albert zegt: “door meneer Duchateau en het grote kapitaal”. Nochtans stelt de motie in de gemeenteraad in september duidelijk dat geen enkele eigenaar tot een verkoop zal worden gedwongen. Maar volgens Mie Branders, gemeenteraadslid voor PVDA en huisarts in Hoboken, is “het onderscheid tussen huurder en eigenaar nooit duidelijk gemaakt in de communicatie.”

Het lijkt alsof de vertrekkende huurders een soort nudginginstrument zijn: door 28 gaatjes te prikken in het sociale weefsel van deze volkswijk, maak je het voor de 150 eigenaars niet meteen aantrekkelijker om te blijven. Suzanne Vercauteren (77), die zelf een sociale woning huurt in de Curiestraat, heeft twee zonen die even verderop een eigendom hebben. “Ze hebben al een schatter laten komen. Het voelt niet alsof er veel keuze is.”

De buurt rond Umicore.Beeld Wouter Maeckelberghe

Bij het kabinet van Duchateau wordt niet ontkend dat de nodige duwtjes worden gegeven. “Wanneer de schepen zich achter die groene buffer schaart, is het logisch om daaraan mee te werken op alle mogelijke manieren.” Branders verwoordt dat anders: “Alles wat helpt om dat wijkje langzaamaan dood te knijpen, zal aangegrepen worden.”

De nieuwe resultaten van de halfjaarlijkse bloedmeting bij kinderen – nog niet officieel gepubliceerd – tonen opnieuw een verlaging van de bloedwaarden. “Dat wil zeggen dat het probleem beheersbaar is”, zegt Branders. “Maar Umicore betaalt liever één keer 50 miljoen euro voor die bufferzone dan te kijken naar structurele oplossingen, zoals een overkapping. Een paar populieren zullen het lood trouwens niet tegenhouden voor de mensen verderop in de wijk.”

Ook in die zones – de zogenaamde zones 2 en 3 – worden soms hoge waarden genoteerd bij kinderen. Duchateau stelt echter dat 60 procent van de kinderen met een teveel aan lood zich in zone 1 bevinden, de bufferzone dus. “Dat sterkt ons in onze keuze.”

Sociale contacten

De bewoners blijven die looddiscussie wrang vinden. “Vroeger kon je de was niet buiten hangen zonder dat ze vuil werd, vandaag is het hier een pak properder”, zegt Sandra Van Der Linden (55). “Net nu willen ze ons allemaal in een kruipkotteke steken? Dat maakt mij boos, ja.”

Het zijn overigens niet de zware metalen maar de emoties die hier dik in de lucht hangen. De meesten zijn al wat ouder, en hebben hier een kind opgevoed of een partner verloren. “Moretusburg, dat is mijn hele leven”, zegt Suetens. “Hier praten we nog, zitten we buiten, helpt iedereen elkaar. Assima, Gerda, Pierre, Elvira, Letty ... Straks verlies ik al die sociale contacten.”

Sandra Van Der Linden.Beeld Wouter Maeckelberghe

Het stoort de huurders dat ze allemaal individueel benaderd worden en geen gezamenlijke slagkracht hebben. Suetens: “Waarom is er nooit gezorgd voor een bijeenkomst van alle huurders?” Albert beaamt: “In normale tijden stonden we hier met zijn allen op straat te betogen. Maar met die crisis mag dat ook al niet meer.”

Weg zullen ze moeten, zo zien de bewoners het alvast. Suetens is “boos, teleurgesteld en hopeloos” omdat niemand lijkt te beseffen welke impact de beslissing heeft op haar welzijn. “Hoe zou het ook. Er is niet één iemand van Umicore die al aan mijn deur heeft gestaan om daarnaar te vragen.”

* Albert is een schuilnaam.