Wie van een klein pensioen moet leven, heeft het vaak heel moeilijk om zijn huur nog te betalen. ‘Zonder tegemoetkoming van de overheid is dat gewoon niet haalbaar.’
‘Man 81 j zkt vrouw van ongeveer dezelfde leeftijd om samen woning te huren. Alleen is het veel te duur.’
De opsteller van die advertentie, die een tijd geleden in Het Belang van Limburg verscheen, is niet de enige met dat probleem. Dat blijkt uit een nieuw onderzoek van Pascal De Decker en Emma Volckaert van de onderzoeksgroep Planning for People, Urbanity & Landscape (P.PUL) van de KU Leuven. In hun boek Oud, arm en huurder schetsen ze de heikele leefomstandigheden van private en sociale huurders met een beperkt budget in Gent. ‘Vooral de private woningmarkt is een absolute ramp als je oud bent’, zegt socioloog Pascal De Decker.
De overheid heeft in haar woonbeleid totaal niet op de vergrijzing geanticipeerd.
Dat komt om te beginnen door de hoge huurprijzen, die maar blijven stijgen. Heel wat oudere huurders hebben niet genoeg aan hun pensioen om de huur te betalen, en dus moeten ze op zoek naar andere inkomsten. ‘In eerste instantie spreken mensen dan hun spaargeld aan’, zegt onderzoekster Emma Volckaert. ‘Maar veel van onze respondenten hebben geen spaarpotje om op terug te vallen en moeten het huurgeld dus elders halen. Soms is er wel een familielid dat bereid is om bij te springen, maar dat is eerder uitzonderlijk.’ Het gevolg is dat heel wat huurders na hun pensioen noodgedwongen bijklussen. Op het eerste gezicht gaat het meestal om vrijwilligerswerk, zoals de zorg voor andere ouderen of toezicht in de naschoolse kinderopvang, maar vaak blijkt de vergoeding die ze daarvoor krijgen essentieel te zijn. ‘Zo’n vrijwilligersvergoeding bedraagt niet meer dan een paar euro per uur, maar op maandbasis kan dat toch 80 tot 150 euro extra opleveren. Voor mensen die heel krap bij kas zitten, maakt zo’n bedrag een enorm verschil om het eind van de maand te kunnen halen’, stelt Volckaert.
Oudere huurders gaan soms ook op zoek naar manieren om de huurprijs te drukken. ‘Daartoe gebruiken ze niet altijd legale methoden, maar in sommige gevallen gaat het duidelijk om een overlevingsstrategie’, zegt De Decker. Zo spraken de onderzoekers met een 67-jarige huurster die elke maand 200 euro van haar zoon krijgt. In ruil mag hij op haar adres ingeschreven staan zodat zijn vriendin, bij wie hij inwoont, haar financiële voordelen als weduwe niet verliest. ‘Zonder die bijdrage van haar zoon zou die vrouw zwaar in de problemen zitten’, zegt Volckaert. ‘Niet alleen omdat ze de huur in haar eentje niet kan betalen, maar ook omdat eigenaars haar dan zouden weigeren wegens haar lage inkomen.’
Ook de energiefactuur baart veel ouderen kopzorgen. Opvallend is dat sommigen hun energieleverancier veiligheidshalve elke maand een te groot voorschot betalen. ‘Dat beschouwen ze als een soort spaarsysteem’, legt Volckaert uit. ‘Veel van die mensen zijn heel bang dat ze een factuur zullen krijgen waarvoor ze het geld niet hebben. Dus betalen ze liever te veel zodat ze achteraf geld terugkrijgen. Dat voelt dan haast als een cadeau – wat het natuurlijk niet is.’
Gemiste kans
Als mensen ouder en minder mobiel worden, kunnen ze ook niet meer om het even waar wonen. Dan hebben ze vaak een aangepast huis of appartement zonder trappen nodig, met een age proof-badkamer en met deuren die breed genoeg zijn om met een rollator of rolstoel door te kunnen. Uit eerder onderzoek is evenwel gebleken dat liefst 86 procent van de Vlaamse woningen daar helemaal niet goed aan is aangepast, en als huurder heb je natuurlijk de mogelijkheid niet om je huis of flat te verbouwen. ‘De grote meerderheid van onze respondenten woont in een flatgebouw waar een lift is, maar dat wil nog niet zeggen dat ze geen trappen hoeven te beklimmen’, zegt Volckaert. ‘Om te beginnen moet je meestal een trap op om aan de voordeur of de lift te raken. En is de lift wel vlot bereikbaar, dan werkt hij vaak niet goed of is hij te klein voor een rollator of rolstoel.’
Pascal De Decker pleit er al langer voor om bouwnormen op te leggen zodat nieuwbouwwoningen systematisch moeten voldoen aan de noden van mensen die minder mobiel zijn. ‘Dat gaat dan onder meer over de breedte van de deuren, de hoogte van de stopcontacten en de draaicirkel in het toilet en de badkamer’, zegt hij. ‘De voorbije vijftien jaar zijn er in Vlaanderen meer dan 200.000 appartementen gebouwd. Had men bouwondernemers toen al zulke basisregels opgelegd, dan hadden we nu dus 200.000 aangepaste woningen, en hadden duizenden mensen veel langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Maar die kans heeft de overheid, die in haar woonbeleid totaal niet op de vergrijzing heeft geanticipeerd, laten schieten en niets wijst erop dat dit in de nabije toekomst zal veranderen.’
Ook de plek waar zo’n huurwoning staat, is cruciaal als je ouder wordt. Haast een op de vijf oudere huurders uit het onderzoek heeft in zijn buurt te weinig voorzieningen, zoals een kruidenier, een postkantoor, een bank, een slagerij en een bakkerij. ‘Opvallend is dat het in de stad niet altijd beter is’, zegt Emma Volckaert. ‘Ik heb mensen gesproken die naar het centrum van Gent waren verhuisd, maar al snel merkten dat ze daar net slechter af zijn: de luxebakkerijen en -slagerijen zijn hen te duur en er zijn geen betaalbare supermarkten op wandelafstand.’
Wie op de private woonmarkt een onaangepaste woning huurt die ook nog eens op de verkeerde plek staat, kan dus maar beter op tijd verhuizen. Alleen is de zoektocht naar een nieuwe huurwoning allesbehalve makkelijk voor huurders die met pensioen zijn. Uit eerder onderzoek is gebleken dat veel verhuurders jongere gezinnen en mensen met een groter inkomen verkiezen. Zelf hebben huurders vaak de indruk dat verhuurders hen liever zien vertrekken zodra ze met pensioen zijn. ‘Daarom pleiten we ervoor om alle huurcontracten automatisch van onbeperkte duur te maken zodra huurders gepensioneerd zijn’, zegt De Decker. ‘Al is daarmee lang niet alles opgelost, want eigenlijk is het haast niet haalbaar om op de private markt te huren als je van een laag pensioen moet leven. Huren lukt dan doorgaans alleen met een tegemoetkoming van de overheid. Het systeem van huursubsidies voor kwetsbare huurders, zou fors moeten worden uitgebreid. Bovendien zouden die subsidies automatisch moeten worden uitgekeerd, want veel mensen weten niet eens dat ze bestaan of missen de sociale vaardigheden om ze te claimen.’
Stigma
Een sociale woning aanvragen dan maar? Ook dat is niet altijd een optie. Niet alleen is er een lange wachtlijst, veel oudere huurders willen dat niet vanwege het stigma dat op sociale huisvesting rust. ‘Daarom is het een heel slecht idee om, zoals nu gebeurt, een bord aan zo’n gebouw te hangen zodat iedereen kan zien dat het om sociale woningen gaat’, zegt De Decker. ‘Sociale huisvestingsmaatschappijen zouden veel beter een aantal flats in een gewoon flatgebouw huren of kopen. Daarnaast moeten ze er ook mee ophouden om van die herkenbare wijken met allemaal identieke huizen te bouwen, want ook daar willen veel mensen niet wonen. Nochtans zijn arme, oudere huurders veel beter af in een sociale woning dan op de private huurmarkt.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
