Economisch optimisme zet oliemarkt in vuur en vlam: wat is er aan de hand?

Sinds de Amerikaanse medicijnenfabrikant Pfizer begin november bekendmaakte dat het vergevorderd is met een vaccin tegen Covid-19, zitten de olieprijzen weer in de lift. Een vat Brent-olie kostte eind vorige week iets meer dan 48 dollar. Zo duur is olie sinds de eerste week van maart niet meer geweest.

Bij zulke prijzen gaan er uiteraard stemmen op om de olieproductie te verhogen en zo aan extra inkomsten te komen. Dat is niet vreemd, nu elk land snakt naar verlichting van de budgettaire zorgen. Als de prijs van een belangrijk exportproduct dan in een stijgende lijn zit, wordt het voor sommige landen aantrekkelijk meer olie op te pompen.

Zulke landen zijn er, zo blijkt uit de oplopende spanningen onder de dertien landen die samen de Organisatie van olie exporterende landen (OPEC) vormen. Nigeria is zo’n land, Irak is er een, de Verenigde Arabische Emiraten ook. Maar de tegenbeweging, om de productie beperkt en de prijs hoog te houden, is minstens even sterk. Dus is de kans groot dat de olieprijs nog een paar maanden rond de 45 tot 50 dollar per vat zal schommelen, zo’n 15 dollar minder dan voor de coronacrisis.

Plens olie op de markt

Hoe anders was de situatie in maart. Rusland en Saudi-Arabië ruzieden over de olieproductie en toen ze het niet eens konden worden, greep het laatste land naar een paardenmiddel. Terwijl in een groot deel van de wereld de auto’s in de parkeerstand stonden en er bijna geen vliegtuig meer opsteeg, besloot Saudi-Arabië een enorme plens olie op de markt te gooien. Met als gevolg dat de olieprijs kelderde richting de 20 dollar per vat.

Een maand later legden de kemphanen hun ruzie bij en kwamen de OPEC-landen plus Rusland alsnog een productiebeperking overeen. En wat voor een: 10 miljoen vaten per dag, een hoeveelheid die gelijkstaat aan zo’n 10 procent van de mondiale dagproductie. Nooit eerder werd er zo drastisch ingegrepen. De productie zou, zo werd afgesproken, later in 2020 wat worden opgevoerd en in januari 2021 opnieuw.

Critici betoogden toen meteen dat die ingreep niet drastisch genoeg was en voorspelden verdere prijsdalingen. Maar zij kregen ongelijk. Hoewel de vraag naar olie in april bijna 30 procent lager was dan in april 2019 (en in mei 26 procent), begonnen de olieprijzen na de overeenkomst toch te stijgen. In juni tikte een vat olie de 40 dollar aan en daarna schommelden prijzen maandenlang tussen de 40 en 45 dollar. Mede met dank aan de VS, waar de productie daalde omdat menig oliemaatschappij er failliet ging en met dank aan importerende landen, China voorop, die de lage prijzen gebruikten om hun olievoorraden eens flink aan te vullen.

Productie in 2021

De afspraken van april hebben dus gewerkt. Door de beperking van het aanbod zijn de olieprijzen in coronatijd minder hard gedaald dan je op grond van de gedaalde vraag – naar schatting ligt het olieverbruik dit jaar op 90 miljoen vaten per dag, tegen bijna 100 miljoen vorig jaar – zou verwachten. Dat betekent dat de meeste olielanden nu geen heil zien in de in april gemaakte afspraak om de productie in januari weer licht (1,9 miljoen vaten) te verhogen.

Want hoe zal het volgend jaar met de vraag naar olie zijn gesteld? Hoelang waart het coronavirus nog rond? Hoe zwaar en hoelang zullen de huidige en komende kwart, halve of hele lockdowns nog duren? Hoelang blijven duizenden vliegtuigen nog aan de grond staan? Niemand die het weet.

De kans is dan ook reëel dat uiteindelijk toch besloten wordt om de rem nog niet te lossen. Vooral de Arabische Emiraten wringen tegen. Zij investeerden enorm in moderne productiecapaciteit die nu niet ten volle kan renderen. Later deze week hoopt de OPEC plus Rusland alsnog een vergelijk te vinden.