Sciensano gaat op zoek naar coronavirus in onze riolen: “Kan vroeg waarschuwingssysteem zijn voor nieuwe opflakkeringen”

Het nieuwe systeem om de circulatie van het coronavirus te monitoren aan de hand van afvalwateranalyses werd half september geïntroduceerd en zal twee jaar lang opgevolgd worden. Sinds 14 september worden twee keer per week stalen genomen in 42 zuiveringsinstallaties. Dat moet een beeld geven van de viruscirculatie bij ongeveer 40 procent van de Belgische bevolking. Daarbij gaat het om de meest dichtbevolkte gebieden in België.

Het onderzoek gebeurt omdat we het coronavirus ook uitscheiden bij onze ontlasting. Zo komt het in de riolen terecht. “Door de hoeveelheid virus in het afvalwater te meten, kan de circulatie van het virus in de bevolking in kaart worden gebracht”, aldus Van Gucht. “De hoeveelheid virus in het rioolwater weerspiegelt dus de hoeveelheid virus die circuleert in een dorp, een stad of een regio.”

Interessant aan het onderzoek is dat de resultaten niet afhankelijk zijn van veranderingen in de teststrategie bij mensen. Dat laatste kan immers een effect hebben op het aantal besmettingen dat gerapporteerd wordt. Het onderzoek kan ook de viruscirculatie opsporen die anders ongemerkt passeert in de bevolking, bijvoorbeeld bij mensen die niet getest worden omdat ze geen of weinig symptomen hebben. “Het kan ook worden gebruikt als een vroeg waarschuwingssysteem voor een mogelijke nieuwe opflakkeringen van het virus”, aldus Van Gucht.

De eerste grafieken tonen inderdaad een correlatie tussen de aanwezigheid van het virus in het rioolwater en het aantal vastgestelde besmettingen. Van Gucht beklemtoont echter dat het om voorlopige resultaten gaat. “We moeten de curves met voorzichtigheid interpreteren, omdat er nog een aantal correcties moet worden toegepast”, zegt hij. “Zo moet er onder meer gecorrigeerd worden voor het waterdebiet en de hoeveelheid regen die er die dag gevallen is. Dat kan een effect hebben op de mate dat het virus verdund wordt.”

Desondanks komen de eerste trends in het rioolwater goed overeen met het aantal bevestigde besmettingen in de bevolking, zegt de viroloog. “Zo is in Vlaanderen te zien dat de hoeveelheid virus in het rioolwater duidelijk toeneemt vanaf half september, met een piek begin november, om dan weer af te nemen. De piek bij mensen viel iets eerder, rond 26 oktober, maar dat kan beïnvloed zijn doordat het aantal testen in die periode werd beperkt. Dit toont aan dat afvalwateranalyses complementair kunnen zijn met PCR-tests bij mensen.”

Bij het vergelijken van de regio’s vertonen de curves wel nog wat verschillen, waar niet meteen een verklaring voor is. Maar Van Gucht wil daarvoor eerst de correcties afwachten. “Dit systeem zal andere indicatoren - zoals het aantal besmettingen bij mensen, de griepconsultaties bij de huisartsen, de ziekenhuisopnames en het werkverzuim - verder aanvullen. Dat kan bijkomende info geven om de crisis te beheersen en de autoriteiten te helpen bij hun keuzes”, aldus nog Van Gucht.

Volgens Van Gucht kunnen dergelijke analyses ook toegepast worden op kleinere schaal, zoals in woonzorgcentra, bedrijven of instellingen, maar zijn daar nog geen concrete plannen voor.