‘Een model dat ter overleg zal worden voorgelegd.’ Zo noemt de Brusselse regering het akkoord dat ze heeft gesloten over de invoering van een slimme kilometerheffing in het Hoofdstedelijk Gewest. Het kreeg de naam ‘Smartmove’.

De ambitie is om het aantal individuele verplaatsingen met de auto tegen 2030 te verminderen met 25 procent, door niet langer bezit van een auto, maar gebruik ervan te belasten. ‘We hebben lang gedacht dat de file een natuurwet was, waar we niets aan kunnen doen’, zei minister van Financiën Sven Gatz (Open VLD). ‘Dat is niet zo. Dat hebben andere steden al bewezen.’

Tarief volgens pk

De invoering van de kilometerheffing staat in het Brusselse regeerakkoord, maar tot een concreet akkoord komen, had nog wat voeten in de aarde. Vooral de PS maakte zich zorgen over de impact ervan op de financieel kwetsbare Brusselaars en vroeg om ‘inkomensgerelateerde’ tarieven. Die zijn in het akkoord vertaald in tarieven afhankelijk van het pk van de auto: de regering gaat ervan uit dat er een link is tussen het gezinsinkomen en het vermogen van de auto waarmee het gezin rijdt.

Concreet vertrekt alles vanuit een basisbedrag. Dat bedraagt 1 euro buiten de spits en twee euro tijdens de spits. Afhankelijk van het pk van de wagen wordt dat basisbedrag vermenigvuldigd met een factor 0 (voor auto’s met een fiscale pk van minder dan 7) tot 6 (voor auto’s met een fiscale pk van meer dan 21). Het maximale tarief bedraagt dus 12 euro, voor de zwaarste wagens tijdens de spits.

Daar komen nog kosten per kilometer bovenop van 8 cent per kilometer buiten de spits en 20 cent per kilometer tijdens de spits. Een alternatief systeem is de aankoop van een dagpas. Die kost, weer afhankelijk van de pk van de auto, 4 tot 16 euro per dag. Tijdens het weekend en van 19 uur ’s avonds tot 7 uur ’s ochtends geldt de heffing niet. Dan kan je gratis in Brussel rijden.

Mathias en Anil

Voor Brusselaars wordt de jaarlijkse verkeersbelasting afgeschaft. De belasting op inverkeerstelling blijft alleen behouden voor luxewagens met een fiscale pk van 15 of hoger. De regering werkte bij wijze van voorbeeld een aantal ‘profielen’ uit.

‘Mathias’, bijvoorbeeld, rijdt met een middenklasse sedan met een fiscale pk van 11. Hij woont in Ukkel en werkt in het centrum van Brussel. Hij rijdt ongeveer 20 km per dag met de wagen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tijdens de piekuren (4.000 km per jaar). Hij maakt vaak gebruik van de weekends om zijn neven in Bosvoorde en Oudergem te bezoeken met zijn motor (750 km per jaar).

Voor de invoering van SmartMove betaalde hij 439,56 euro wegenbelasting per jaar voor zijn wagen en 59,53 euro voor zijn motor. Met de introductie van SmartMove betaalt hij een slimme kilometerheffing van 960 euro per jaar. Als hij beslist om 2 dagen per week telewerk te doen en één keer met de motor te gaan, betaalt hij nog 520 euro per jaar. De kilometerheffing kost hem dus 21 euro meer dan de wegenbelasting.

Een tweede voorbeeld: ‘Anil’ is een nachtverpleegster met een gezinswagen van 7 fiscale pk. Ze woont in Vorst en werkt in het Brugmann-ziekenhuis in Jette. Om naar het werk te gaan, legt ze ’s avonds en ’s nachts 14,5 km af in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Op zaterdag gaat ze met vrienden wandelen in het Ter Kamerenbos en op zondag brengt ze de dag door bij haar zus Vejan in Wemmel. Ze gebruikt de wagen dus alleen buiten de spits en in het weekend. Voor invoering van SmartMove betaalde ze een jaarlijkse verkeersbelasting van € 198,4. Met SmartMove wordt dit voor haar gratis.

Wat als Vlaanderen niet wil?

Voor wie niet in Brussel woont, belooft het een ander verhaal te worden. Tenzij zij hun gedrag aanpassen – en dat is waar de Brusselse regering op hoopt – zullen Vlamingen en Walen de Brusselse kilometerheffing betalen bovenop hun regionale verkeersbelastingen. Daarom dreigde Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open VLD) al met rechtszaken als Brussel de heffing eenzijdig zou invoeren. Vandaag zegt ze ‘akte te nemen’ van de Brusselse beslissing.

Haar collega, minister van Financiën Matthias Diependaele (N-VA), heeft het over ‘een pestbelasting voor de Vlaming’. Gisteren dienden Vlaamse Parlementsleden van CD&V, de N-VA en Open VLD een resolutie in tegen de Brusselse plannen.

Het overleg belooft dus ‘niet eenvoudig te zijn’, beseft Brussels minister – en partijgenoot van Peeters – Gatz. ‘Voor Vlamingen en Walen wordt het duurder’, erkent hij. ‘We beseffen dat dit een delicaat voorstel is, maar het is ook noodzakelijk. We gaan samen met Vlaanderen en Wallonië bekijken waar we bijsturingen kunnen doen.’

Wat als een akkoord onmogelijk blijkt? Daarover zit de Brusselse regering niet op één lijn. ‘Dan moeten we het herbekijken’, zegt Gatz. ‘Dan gaan we er alleen mee door’, zegt minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt (Groen). Zij wijst erop dat de uitrol in het regeerakkoord staat en dat een akkoord met de gewesten niet noodzakelijk is.

Die uitrol is voorzien voor begin 2022, maar dus nog onder voorbehoud.