‘Ook met indirecte taal kan je discrimineren’: onderzoek naar taalgebruik van partijen op sociale media

Wat was de insteek van het onderzoek?

“We voerden dit onderzoek uit in opdracht van het Interfederaal Gelijkekansencentrum Unia. Dat krijgt geregeld klachten over uitlatingen op sociale media die misschien niet strafbaar zijn, maar wel als discriminerend ervaren worden. Aanzetten tot haat of uitingen van racisme zijn verboden in ons land, maar er bestaat ook een grijze zone. Wij hebben in Vlaanderen onderzocht hoe dat taalkundig in zijn werk gaat, in bijna 25.000 tweets en iets meer dan 3.000 Facebook-berichten van in totaal 35 accounts. De UCL deed hetzelfde in Franstalig België.”

U haalt een voorbeeld aan van Vlaams Belang-politicus Filip Dewinter die op Twitter een foto plaatste aan het Brusselse Noordstation, met de melding dat hij met zijn busje ‘de schurft-, malaria- en tbc-migranten’ naar eigen land zou brengen. Is dat nog grijze zone?

“Er bestaat een breed continuüm binnen de uitlatingen die we onderzocht hebben. Deze uitspraak kan je erg donkergrijs noemen, maar ze is allicht niet strafbaar. Dewinter kan altijd claimen dat het een vorm van humor was, en dat het onder de vrijheid van meningsuiting valt. Hij gaat namelijk niet echt die mensen in zijn busje meenemen. Wat hij daar wel doet: door een samenstelling te maken met die ziektes en het woord ‘migranten’ maakt hij er meteen ook een kenmerkende eigenschap van die bevolkingsgroep van. Volgens hem hebben alle migranten malaria, schurft en tbc. Hij gebruikt een taalkundig trucje om te veralgemenen. Andere tweets waren subtieler. Zo postte Dries Van Langenhove een artikel over de Aziatische hoornaar, een invasieve uitheemse wesp die een bedreiging zou vormen voor de inheemse soorten. De subtekst was duidelijk voor zijn lezers, zo viel op te maken uit de reacties.”

Het was vooral bij Vlaams Belang dat u zulke uitlatingen registreerde.

“Het laatste wat ik hier wil doen is een politieke partij aanvallen. Ik ben taalkundige, geen politieke wetenschapper. In de zes maanden voor de verkiezingen van 2019 hebben we de tweets van de partij-accounts gescreend op racistische uitlatingen of uitlatingen die neerbuigend zijn tegenover de seksuele oriëntatie van mensen. Telkens onderzochten we ook de posts van de voorzitters en twee prominente stemmen uit de partij. Ik moet zeggen: het viel op hoe weinig uitlatingen er discriminerend waren. Bij Theo Francken (N-VA) registreerden we er een drietal en die waren dan nog voor discussie vatbaar. Voor de rest zaten ze allemaal bij Vlaams Belang.”

Wat valt op bij dat soort posts?

“Typisch is het opdelen van de bevolking in twee kampen. De andere wordt daarbij negatief en als bedreigend voorgesteld. Vaak worden veralgemeningen en hyperbolen gebruikt. Communicatie kan heel gelaagd zijn. Ook met indirecte taal kan je discrimineren, de boodschap komt nog steeds helder over. Natuurlijk kan dit gevaarlijk zijn. Je kan mensen heel erg kwetsen, beledigen en stigmatiseren, en dat op een heel overtuigende manier. Taal is op dat vlak een erg krachtig middel.”