Waarom de nieuwe Franse veiligheidswet ook gevaarlijk is voor president Macron

De nieuwe veiligheidswet wil het veiligheidsapparaat versterken, in een klimaat van terreur. Maar ook in het klimaat van geweld bij betogingen, vaak door plunderaars (casseurs) en in het zwart geklede anarchisten, de zogenoemde black blocs. Voeg daar de grootstedelijke veiligheidsproblemen en drugbendes aan toe, en het plaatje is wel duidelijk. De wettekst was in oktober ingediend door parlementsleden van LREM, de partij dus van president Emmanuel Macron. Ze kreeg aanvankelijk de volle steun van de regering en dus impliciet, van de president. 

Mooi meegenomen, dat Macron op die manier het thema veiligheid kan bespelen. Want dat is toch meer het domein van de (uiterst-)rechtse oppositie. Het leek dus allemaal goed te gaan, een nieuwe wet zou zorgen voor een betere integratie van de veiligheidsdiensten. Dat zijn er nogal wat. 

Er zijn 250.000 (!) mensen in dienst van de verschillende korpsen van de binnenlandse veiligheid, zoals de gendarmerie. Daarnaast zijn er nog ruim 20.000 agenten bij de lokale politie, en 165.000 werknemers van privé-bewakingsfirma's. Dat hun bevoegdheden duidelijker gedefinieerd worden, dat komt niet te vroeg. Zoals het ook nodig is om na te denken over sociale media en moderne middelen van ordehandhaving.  

Toch stuit de nieuwe wet al snel op protest. Vooral dan het artikel 24. Daarin staat dat je een boete kan krijgen van 45.000 euro en een jaar opsluiting, voor het verspreiden van herkenbare beelden van agenten in actie. Met andere woorden, zeggen journalistenverenigingen, het wordt strafbaar om verslag uit te brengen over het optreden van de politie bij pakweg een betoging. En al helemaal om wantoestanden aan te klagen. 

En die zijn er wel degelijk. Zo toonde een site onlangs hoe op 21 november een jonge zwarte muziekproducer, Michel Zecler, door vier agenten wordt mishandeld. Hij wordt zonder aanleiding in zijn studio in Parijs bijna een kwartier lang geslagen, een agent laat een traangasgranaat in zijn studio ontploffen. Zecler zegt ook racistische beledigingen als "sale nègre" – vuile neger - over zich heen te hebben gekregen. 

De agenten leggen bovendien valse verklaringen af, als zou de muziekproducer zelf gewelddadig zijn geweest. Iets wat de beelden weerleggen. Er loopt een onderzoek, de agenten zijn intussen geschorst en de politiechef zegt dat zijn agenten zich als boeven hebben gedragen. 

Zal zoiets aankaarten in de toekomst niet meer mogelijk zijn? Dat is wat sociale organisaties vrezen, en (vooral linkse) politieke partijen. De Franse Liga voor de Rechten van de Mens noemt de wet "gevaarlijk", een aantasting van de vrijheden. De SNJ, de Franse journalistenvereniging, weigerde zelfs een uitnodiging van eerste minister Jean Castex om erover te praten. Het zit, met andere woorden, diep. 

Tot in de partij van president Macron zelf was er onrust over de wet. Op zaterdag 28 november betoogden in verschillende Franse steden tussen 130.000 en 500.000 mensen. Genoeg voor president Macron om de zaak maandag persoonlijk in handen te nemen. Een blamage toch, voor de regering. Macron roept de premier bij zich, met de ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie en wat parlementsleden. Macron zou "uiterst nerveus en geërgerd" zijn geweest. Wit van woede, dus? Diezelfde dag nog kondigt Christophe Castaner, gewezen minister van Binnenlandse Zaken en tegenwoordig fractievoorzitter van LREM in de kamer (Assemblée Nationale) aan, dat het bewuste artikel 24 zal worden herschreven. 

"Een wespennest" die wet, vinden de media. Ze is namelijk al goedgekeurd in de kamer en moet nu naar de senaat. Het is dus in principe aan de senaat, om wijzigingen voor te stellen. En dat nadat... een lid van de kamer wijzigingen heeft aangekondigd. Op bevel van de president. Huh? Bovendien, wat moet er precies veranderen? De bedoeling was om de politie te beschermen. Te verhinderen dat agenten slachtoffer worden van wraakacties, bijvoorbeeld. Hoe kan je die doelstelling behouden, in tijden van social media, en toch rekening houden met de persvrijheid en de vrijheid van informatie?

Op de achtergrond speelt mee dat de zaak de gemoederen in Frankrijk al jaren verhit. Het geweld van én tegen de politie. De politie is voor een deel van de bevolking niet langer de beste vriend, maar de ergste vijand. 

Aan de andere kant, je zal ook maar agent zijn in tijden van terreur, drugsoorlogen en aanhoudend straatprotest. Duizenden raken gewond tijdens de uitoefening van hun beroep, vorig jaar meer dan tienduizend. De roep van de vermoeide en overvraagde agenten om aandacht voor hen en hun veiligheid is groot. Minister van Binnenlandse Zaken Gérald Darmanin ziet het als een belangrijke taak om de agenten te beschermen. Hij laat er weinig twijfel over bestaan, aan welke kant hij staat.

Aan de andere kant komen er te veel verhalen aan de oppervlakte over agenten die hun boekje te buiten gaan. Ze hebben liever ook geen pottenkijkers. "Pers of geen pers, weg hier", dat hebben we zelf al wel mogen horen. Er is ook kritiek op de politiechef van Parijs, Didier Lallement. Een man van de harde lijn, voor zijn tegenstanders zelfs van ouderwetse repressie. Sommigen, zoals de linkse krant Libération, hebben het niet over les forces de l’ordre, maar over les féroces de l’ordre. Over, vrij vertaald, een wilde horde van ordehandhavers. 

Hoe raakt dat de president? En waarom zet hij door zijn tussenkomst zijn eigen partij en zijn eigen minister van Binnenlandse Zaken Darmanin in de wind? Bestaat het gevaar niet dat Macron te "soft" overkomt? Is dat niet dom, met de hete adem in de nek van uiterst-rechts, van Marine Le Pen en haar partij van orde en gezag, RN?

Niet noodzakelijk. Misschien zelfs, is het slim. In de Franse politiek is er namelijk maar één ding dat telt. De presidentsverkiezingen, eens om de vijf jaar. De volgende zijn voor het voorjaar van 2022. En het moet gezegd, Macron zit gebeiteld, in een politiek landschap dat in feite een tweestrijd is geworden, tussen hem en de uiterst-rechtse Marine Le Pen. Het is voor de president haast een politieke levensverzekering. De kans is namelijk groot dat hij in de tweede ronde opnieuw als winnaar uit de bus komt. Alles wat in Frankrijk gematigd rechts is of links, zal dan wel voor Macron moeten kiezen is de redenering. Met goesting, of met frisse tegenzin. 

De presidentsverkiezingen werpen hun schaduw dus al vooruit. Als hij echt president wil blijven tot in 2027, dan moet Macron er wel voor zorgen dat hij in april 2022 de tweede ronde haalt. Hij moet dus uit de stembus komen als één van de twee sterkste kandidaten. De president leek op de goede weg. Mede dankzij zijn kordate aanpak van de coronacrisis gaat zijn populariteit erop vooruit. Tijdens de eerste lockdown stond ze op het hoogste punt sinds begin 2018. En ook tijdens de tweede lockdown in november, krijgt hij weer meer vertrouwen van de bevolking. (lees voort onder de foto) 

Die eerste ronde overleven, dat moet dus toch lukken? Met de vingers in de neusgaten? Links noch gematigd rechts zijn toch in staat de president te bedreigen? Hij kaapt zelf namelijk een deel van het kiespubliek weg, voor de neus van gematigd rechts (LR). En aan de linkerzijde zijn de socialisten, de radicaal-linkse LFI of de groenen te onbeduidend om de president te bedreigen.

Misschien moet Macron toch nog één ding vrezen. Een links front, een gezamenlijke presidentskandidaat van verschillende linkse partijen. De groenen en de socialisten, om maar iets te zeggen. Daar wordt wel eens over gepraat, maar het valt te verwachten dat ieder toch weer gewoon zijn eigen boegbeeld kiest, wanneer puntje bij paaltje komt. Niks dreiging dus, voor Macron. Maar wat is nu het politieke effect van de gewraakte veiligheidswet? Juist, ze drijft de linkse partijen in elkaars armen en zorgt (even) voor een links front. Zelfs de anders discrete ex-president François Hollande roept op om de wet te laten vallen.  

De klassieke Franse polarisatie links-rechts dreigt dus weer de kop op te steken. Iets waar Macron als de dood voor is. Hij is verkozen met de slogan dat links en rechts iets van het verleden is. Maar, als hij niet oppast, gaat straks misschien toch nog een derde (linkse) hond met het been lopen. En wordt het in de tweede ronde Le Pen tegen een linkse eenheidskandidaat. 

Dat is wat de president absoluut wil vermijden, een Trump-scenario. Dat de afkeer van zijn vijanden zo groot wordt, dat ze elkaar gaan vinden. Macron ziet zijn tegenstanders liever verdeeld. Vanuit dat perspectief is zijn tussenkomst over de veiligheidswet helemaal geen domme zet. De president wil heersen in het midden. Divide et impera!