Hoelang dragen we nog mondmaskers? Experts beantwoorden vragen over leven na vaccin

1. Als ik gevaccineerd ben, kan ik het virus dan nog overdragen?

Van Ranst: Dat is nog niet geweten. Kan ook niet. Het aantal proefpersonen dat in de studies ondanks een vaccinatie toch nog besmet is geraakt, is dermate klein – letterlijk een handvol – dat het niet mogelijk is daaruit al een conclusie te trekken.

Van Damme: Dat wordt nog onderzocht. We verwachten dat het vaccin de besmettelijkheid doet afnemen.

Van Gucht: Dat met een vaccinatie ook de besmettelijkheid volledig zou verdwijnen, lijkt me weinig waarschijnlijk. Dat de periode waarin we het virus doorgeven aanzienlijk korter wordt, is wel aannemelijk: bijvoorbeeld nog twee dagen, in plaats van de huidige zeven. Binnen enkele maanden zullen we het weten.

2. ‘Samen uit, samen thuis’, is het nieuwe motto. Waarom zullen alle maatregelen blijven gelden, ook voor wie al gevaccineerd is?

Van Damme: We kunnen niet onmiddellijk rekenen op groepsimmuniteit. Zelfs als we starten met vaccineren, kan een meerderheid aan mensen nog altijd besmet worden. Een vaccinatie mag geen vals gevoel van veiligheid geven. Als een vaccin voor negentig procent van de mensen werkt, loopt tien procent nog altijd een risico en we weten niet wie dat zijn. Bovendien hebben we nog te weinig gegevens om te kunnen concluderen dat je het virus niet meer kan overdragen als je gevaccineerd bent.

3. Eens tegen de zomer de risicogroepen gevaccineerd zijn, lopen we dan nog steeds het risico op een derde golf?

Van Ranst: Dat weten we niet. Er zullen sowieso mensen ziek blijven worden en zelfs aan Covid-19 sterven. Alles terugdringen tot nul kan niet, maar dat hoeft ook niet. Daar moeten we mee kunnen leven.

Van Damme: Ja, al zal het dus niet meer in de woonzorgcentra zijn. Eerder in de actieve bevolking want die zal nog niet ingeënt zijn dan. Dus maatregelen zullen nog belangrijk zijn.

Molenberghs: Tegen de zomer zal naar verwachting 35 procent van de bevolking gevaccineerd zijn – nog lang niet de fameuze 70 procent nodig om een voldoende grote immuniteit onder de bevolking te verkrijgen. Als de dan nog onbeschermde groep risicogedrag vertoont, dreigen er opnieuw vele duizenden besmettingen.”

4. Kunnen de ziekenhuizen nog overbelast geraken, als de meest kwetsbare risicopatiënten zijn gevaccineerd?

Van Damme: Als we tegen juni vier miljoen Belgen kunnen vaccineren, blijven er nog altijd zeven miljoen over die niet gevaccineerd zijn. Als een klein percentage daarvan in de ziekenhuizen komt, is dat nog steeds een groot aantal en kunnen de ziekenhuizen nog altijd overbelast raken.

Molenberghs: Vraag is: hoe ziek wordt wie nog besmet raakt? Blijft het vooral bij een snotneus, dan zal bij wijze van spreken alleen de fabrikant van Kleenex daarvan iets merken. Eens de oudste populatie en de risicogroepen beschermd, lijkt mij een derde golf met volle ziekenhuizen alvast heel onwaarschijnlijk. In dat opzicht zou de zomer er echt al veel beter kunnen uitzien.

Van Gucht: “Als de vaccins effectief doen wat ze momenteel beloven, is dat risico in het allerbeste geval begin juni geweken. Tot en met begin maart blijft het wel riskant.”

5. Zullen gevaccineerden meer mogen dan anderen? Kunnen per nieuw ingeënte bevolkingsgroep de maatregelen niet versoepelen?

Van Ranst: Dat kan je niet maken. Het zou een  rare maatschappij geven: de ene mag zonder mondmasker naar de supermarkt, de andere niet. Dat werkt niet. Hoe ga je dat ook controleren? Iedere gevaccineerde een polsbandje omdoen? Door privileges toe te kennen valt bij de overigen mogelijk ook de sociale verplichting weg zich wel aan de regels te houden. Geen goed idee.”

Van Damme: Nee, want dan krijg je een polarisatie in de maatschappij. Je kan het onrechtvaardig vinden dat we niet meteen 11 mio Belgen een vaccin kunnen geven, omdat we nu eenmaal prioriteiten hebben vastgelegd. Maar je kan iemand die gevaccineerd is niet meer rechten geven dan een ander. Want die ander wil óók gevaccineerd worden. Naarmate meer mensen het vaccin hebben gekregen, zou je op basis van metingen, de maatregelen kunnen versoepelen.

Van Gucht: “Volledig mee eens. Pas wanneer iedereen de kans heeft gehad zich te laten vaccineren ontstaat er een ‘vrij spelveld’. We willen toch geen soort van ‘apartheidsmaatschappij’? Om nog te zwijgen over de fraude die het met zich zou meebrengen. Er circuleren nu op internet al valse antistofcertificaten tegen betaling.”

6. Gaat er op een bepaald moment toch geen onderscheid kunnen worden gemaakt, om bijvoorbeeld toch te kunnen reizen, evenementen te bezoeken?

Van Ranst: “Dat bejaarden opnieuw samen petanque kunnen spelen, of jongeren opnieuw fuiven: het heeft niet zozeer met al dan niet gevaccineerd te maken. Bepalend hierbij is vooral de mate waarin het virus nog onder de bevolking circuleert. Een vaccinatie alleen zal nooit een vrijgeleide voor reizen of een festivalbezoek zijn. Al meen ik wel dat festivals organiseren wel degelijk mogelijk is, mits het massaal en correct gebruik van kwalitatieve sneltests.”

Van Gucht: “Ik acht het zeer waarschijnlijk dat luchtvaartmaatschappijen en zelfs landen enkel correct gevaccineerde reizigers zullen toelaten. Maar dat kan dus pas als iedereen daartoe de kans heeft gekregen, nog niet de eerste maanden dus.”

7. Opa en oma zijn gevaccineerd, maar ik als gezonde veertiger (nog) niet. Zal ik hen dan eindelijk weer mogen knuffelen?

Van Ranst: Je kan daar momenteel geen ‘ja’ maar ook geen ‘nee’ op antwoorden. We weten nog te weinig over de werkzaamheid van de vaccins. 

Van Damme: Ik ben geneigd om te zeggen ‘ja’. Misschien zitten we tegen dan met de mogelijkheid om te kijken of oma en opa beschermd zijn.

Van Gucht: “Ik denk dat dit mogelijk moet zijn, áls de vaccins doen wat ze beloven. De contactbubbels zullen op basis van de cijfers sowieso opnieuw stelselmatig worden uitgebreid.”

8. Hoelang dragen we nog mondmaskers? Hoelang moeten we nog social distancen? 

Van Damme: We zullen dat nog een tijdje moeten doen. We zullen op een punt komen dat de horeca weer open mag, de fitness weer open mag, de kappers weer open kunnen. Als mondmaskers de enige prijs zijn die we daarvoor moeten betalen, gaan we al een heel stuk in de goede richting. Dat zal gedicteerd worden, niet zozeer door de vaccinatie op zich maar wel door het aantal infecties en hospitalisaties. 

Van Gucht: “Voor april zijn we van de mondmaskerplicht nog niet af, daar ben ik vrij zeker van. Wanneer we aan die 70 procent groepsimmuniteit zitten, is veel meer mogelijk. Maar dan gaan we al richting herfst. Hoe besmettelijk blijft een gevaccineerde? Die vraag maakt het moeilijk te voorspellen wanneer we weer naar een normale samenleving gaan.”

Van Ranst: “Een aantal van de huidige maatregelen zullen wel een blijvende gewoonte worden: handen schudden doen we wellicht niet meer, een ziek kind bij oma en opa droppen was nooit een goed idee. Ik kan me ook voorstellen dat wie verkouden is een mondmasker zal dragen, al is het maar uit beleefdheid naar anderen toe. Wat ik wel zeker weet, is dat 2022 er opnieuw zoals 2019 zal uitzien: mét festivals en volle voetbalstadions.”