Assisenzaak over aanslagen van 22 maart kost minstens 24 miljoen euro

“Vooral het aantal slachtoffers in deze zaak is ongezien. Al deze mensen kunnen zich burgerlijke partij stellen, waardoor ze het recht hebben om voor de rechtbank te verschijnen. Er is geen enkel assisenproces, zelfs niet de grote zaken, waarmee je dit kan vergelijken”, zegt professor strafrecht Frank Verbruggen (KU Leuven). Op 22 maart 2016 vielen op de luchthaven van Zaventem en in het metrostation Maalbeek alles samen 32 doden en 340 gewonden. Nog honderden anderen liepen zware psychologische trauma’s op.

De komende weken beslist de raadkamer in een eerste fase over de doorverwijzing van de dertien nog levende verdachten. Het federaal parket wil acht van hen voor assisen brengen. De geplande startdatum van dat assisenproces is verschoven van eind 2021 naar 2022. 

Dat het een megaproductie wordt, staat vast. “Er zijn al bijna 700 burgerlijke partijen geregistreerd”, zegt parketwoordvoerder Eric Van der Sypt. Dat aantal loopt mogelijk op. Daarnaast moeten er tijdens het proces 38.400 schuldvragen behandeld worden. Ter vergelijking: tijdens het proces-Dutroux, dat vier maanden duurde, waren er een tiental burgerlijke partijen en 243 schuldvragen.

Zeven tot negen maanden

Het proces zou door die grote aantallen zeven tot negen maanden kunnen duren. Omdat het oude Brusselse justitiepaleis de omvang niet aankan, is beslist om de oude NAVO-gebouwen in Evere om te bouwen tot een gerechtshof dat de naam ‘Justitia’ kreeg. 

In een eerste fase zijn voor de zittingen van de raadkamer onder meer drie zittingszalen ingericht, audio- en video-installaties geplaatst en een cellencomplex gebouwd. Vanaf 2021 krijgt ook het assisenproces vorm: één grote zaal voor het proces, acht zalen van waaruit de burgerlijke partijen kunnen volgen en een massa veiligheidsingrepen. “Ook dat veiligheidsverhaal zal wellicht nog complicaties met zich meebrengen”, denkt Verbruggen.

De overheidsopdracht, toegekend aan een consortium rond dienstenbedrijf Fabricom, is goed voor ruim 24 miljoen euro. Zowel de herinrichting als de logistieke ondersteuning, de beveiliging en bewaking vallen daaronder. Al moeten er natuurlijk ook nog andere kosten ingecalculeerd worden, zoals de aanwezigheid van politie en werkingskosten van het gerecht. 

“Dat kunnen we nu onmogelijk inschatten”, zegt Van der Sypt. Ook die kost loopt naar alle waarschijnlijkheid op in de miljoenen. Tijdens het assisenproces tegen Marcel Habran in 2008-2009 bedroeg de salariskost voor 50 federale agenten en 30 lokale agenten ruim 1,7 miljoen euro.

Het proces-Habran, waarbij een extreem gewelddadige criminele organisatie  uit Luik terechtstond, is met 6 maanden en in totaal zo’n 5 miljoen euro het langste en duurste uit de Belgische geschiedenis. Het proces over de aanslagen van 22 maart zal daar ruim over gaan. De jury mag trouwens nog een record breken: liefst 12 juryleden en 24 plaatsvervangers zullen zich voor de volledige duurtijd moeten vrijmaken. Bij het laatste terreurproces in ons land, het proces rond de aanslag op het Joods Museum in Brussel, waren er na negen weken zeven juryleden weggevallen. Dat bezorgt justitie zweethandjes.

‘Buitensporige verspilling’

De proporties doen de discussie over het afschaffen van assisen weer oplaaien. Eerder in deze krant noemde V-Europe, een organisatie voor nabestaanden en slachtoffers, het nakende proces “een martelgang voor slachtoffers”. In een opiniestuk in De Standaard noemt federaal procureur Frédéric Van Leeuw een assisenproces is “een buitensporige verspilling”.

Verbruggen is het daar volmondig mee eens. “We trekken straks een berg geld uit voor het bewaken van een proces gedurende een gans jaar, voor mensen die hun schuld wellicht niet eens betwisten. Slachtoffervriendelijkheid is het ook al niet. Dat geld kan justitie veel beter investeren in het gevangeniswezen, of in de forensische onderzoeken die steeds meer aan belang winnen.”