China pakt Oeigoeren in Xinjiang op op basis van "gedrag analyserende software"

HRW heeft de hand kunnen leggen op een database met gegevens van meer dan 2.000 Oeigoeren die tussen 2016 en 2018 zijn opgepakt in Aksu. Dat is een stad op de oude Zijderoute in Xinjiang, de westelijke regio van China in Centraal-Azië. 

Al die mensen werden gearresteerd op aanzetten van een enorme elektronische gegevensbank -het Integrated Joint Operations Platform of IJOP- die de Chinese inlichtingendiensten aanleggen in Xinjiang. Die verzamelt erg gedetailleerde gegevens zoals hoeveel elektriciteit iemand verbruikt, hoe hij of zij omgaat met familie en buren, de kleur van hun auto of welke deur ze het vaakst gebruiken om hun huis binnen te gaan. 

Veel van die gegevens worden automatisch verzameld door de talrijke bewakingscamera's met gezichtsherkenning en andere technologische middelen die China in Xinjiang uitgerold heeft om mensen in de gaten te houden, maar bevat ook informatie die door agenten wordt ingegeven. Op een bepaald ogenblik zou het systeem aanduiden dat iemand "potentieel een risico vormt". 

Het bestaan van dat systeem was vorig jaar al uitgelekt, maar nu is er ook een lijst van duizenden slachtoffers die daardoor in de gevangenis beland zijn. De meesten van die mensen zijn gearresteerd zonder dat ze de wet overtreden hebben of gewelddadig of extremistisch gedrag vertoonden.

Sommige van die mensen zijn opgepakt omdat ze "onbetrouwbaar" zouden zijn (zonder enige uitleg waarom), omdat ze "na 1980 geboren zijn", omdat ze een smartphone hadden of naar familieleden in het buitenland hadden gebeld. 

Dat zijn allemaal wettelijk toegelaten handelingen, maar toch werden die mensen opgesloten in de beruchte "heropvoedingskampen", waarvan China het bestaan aanvankelijk ontkende, maar nu toch toegeeft. Daar zouden een miljoen Oeigoeren in opgesloten zijn, vaak voor erg lange tijd. Ze krijgen er "lessen" in "vaderlandslievendheid", trouw aan de communistische partij en andere propaganda. Ze zouden als dwangarbeiders ook producten voor de uitvoer maken. Een aantal landen hebben daarom de invoer van sommige producten uit China verboden. 

De lokale overheden willen geen commentaar kwijt over de lijst van Aksu. Zhao Lijian, de woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken, zegt dat die "informatie zelfs geen weerlegging waard is" en dat "HRW moeilijkheden wil veroorzaken in Xinjiang". 

De Hoge VN-Commissaris voor de Mensenrechten Michelle Bachelet zegt dat ze de ernstige schendingen wil laten onderzoeken en hoopt dat ze volgend jaar een team naar Xinjiang kan sturen.