Akkoord over betonstop: hogere vergoedingen voor eigenaars van grond in gebieden waar niet meer gebouwd mag worden

 De vorige Vlaamse regering slaagde er niet in een volledig sluitend akkoord te bereiken over het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BVR), ook bekend als de betonstop of bouwshift. Het doel van dat plan is bekend: de inname van open ruimte tegen 2040 stoppen en tegen 2025 halveren.

Het nieuwe decreet bepaalt dat er hogere vergoedingen komen voor eigenaars met grond in gebieden waar niet meer gebouwd mag worden. Volgens Vandaele zal dat tegen 100 procent van de geschatte marktwaarde zijn. “We reiken de middelen aan om die bestemming te wijzigen”, zegt Vandaele. “Die waren tot nu toe niet voldoende.” Het is aan de landcommissies om de vergoeding te bepalen aan de hand van 13 factoren. Zo is een grond in woonreservegebied bijvoorbeeld minder waard dan een grond in een woongebied. Een grond die op meer dan 50 meter van de openbare weg ligt is ook minder waard dan gronden die liggen in de eerste 50 meter. 

Daar staat wel tegenover dat eigenaren juist meer moeten gaan betalen als hun grond in waarde stijgt. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren als de bestemming van een stuk grond verandert van landbouwgrond naar bouwgrond. Grondbezitters zullen in dat geval 25 tot 50 procent van de daadwerkelijke meerwaarde moeten gaan betalen.

Ruim 12.000 hectare aan woonreservegebieden worden in principe verboden terrein voor bebouwing. “Vlaanderen zegt dat je daar echt niet meer op mag bouwen”, aldus Vandaele. Toch blijft er volgens de kleine lettertjes van het decreet mogelijk om zelfs die gebieden alsnog te bebouwen. Over die gebieden wordt een “stolp” gezet waardoor ze beschermd worden en enkel kunnen aangesneden worden na goedkeuring door de gemeenteraad en na inspraak van de bevolking. 

Als de gemeente de stolp in 2040 niet heeft opgeheven, kan de Vlaamse overheid zelf een ruimtelijke beslissing nemen “zodat de planschaderegeling in werking treedt voor de betreffende eigenaars”. 

Dat laatste was een belangrijke reden voor Open Vld - dat tijdens de vorige regeringsperiode nog tegen een betonstop was - om de maatregel nu wel te steunen. “Het decreet zet de lokale besturen in poleposition. Gemeenten krijgen nog altijd de mogelijkheid om woonreservegebieden aan te snijden, zij het met criteria”, aldus specialist Steven Coenegrachts (Open Vld). 

Ook benadrukt Coenegrachts dat eigenaren met grond in woonreservegebieden duidelijkheid krijgen. Tegen 2040 moeten zij te weten krijgen of er gebouwd mag worden op hun terrein. Het zullen wel de lokale besturen zijn die de eventuele compensaties aan de eigenaren moeten gaan betalen.

Toch waarschuwt Vandaele nog: “Het grote plan is die verharding te stoppen en er zelfs voor te zorgen dat een deel van de grond die nu verhard is weer onthard wordt.” 

Ook Groen zet kanttekeningen bij het eventueel alsnog aansnijden van de woonreservegebieden. In een reactie op het akkoord laat de partij weten dat grond omzetten in open ruimte zo duur wordt voor gemeenten, dat ze dat allicht niet zullen doen. 

“De vergoeding die eigenaars krijgen als hun woonreservegebied omgezet wordt naar landbouwgrond of natuurgebied is onbetaalbaar voor gemeenten”, zegt parlementslid Mieke Schauvliege (Groen). “De nieuwe planschaderegeling werd door elke expert gehekeld. Toch blijft die nu bestaan.”

Ze hekelt dat de prijs voor de schadevergoeding zal worden bepaald op basis van de huidige geschatte waarde en niet op de geïndexeerde aankoopwaarde van de oude regeling. Als gemeenten geen herbestemming hebben uitgevoerd tegen 2040, zal de Vlaamse overheid dat doen en de planschade hiervoor betalen. “Ik vrees dat de meeste eigenaars dus tot 2040 moeten wachten op hun geld uit de planschaderegeling”, zegt Schauvliege.

Ook bij sp.a klinkt forse kritiek op de betonstop.  Vlaams parlementslid Bruno Tobback verwacht dat de gebieden onder de stolp twintig jaar zonder nieuwe bestemming zullen blijven. “Van een echte vergroening of ontharding is geen sprake, omdat het altijd mogelijk blijft om woonuitbreidingsgebieden van onder de stolp te halen en alsnog te bebouwen”, zegt hij.

De sp.a’er hekelt voorts dat de Vlaamse regering de kosten afwentelt op de lokale besturen. “Als zij deze gebieden nog willen ontwikkelen, zullen ze dit moeten motiveren. Willen ze daarentegen de open ruimte beschermen, zal hen dat veel geld kosten en moeten ze de grondeigenaren vergoeden aan de marktwaarde. Een gemeente zal daardoor in de praktijk aangemoedigd worden om vooral niets te doen, want dat kost het minst. Maar hiermee wordt onze open ruimte ook niet beschermd”, aldus Tobback. 

Zet u schrap voor een belasting op échte huurinkomsten (+)

Lintbebouwing laatste 5 jaar toegenomen “ondanks betonstop”

Sp.a, Groen en PVDA schieten klimaatplan Vlaamse regering af: “Maken van Vlaanderen ecologisch ontwikkelingsland”