Zware kritiek op inzet politiedrones: privacycommissie politie opent onderzoek

De politie van Genk haalt de grote middelen boven om tijdens de feestdagen te controleren op illegale bijeenkomsten: drones met warmtecamera’s moeten te grote samenscholingen spotten. Via warmtebeelden en gewone beelden van drones gaan agenten in Genk kunnen zien of er ergens te veel volk bijeenkomt. “Het kan zijn dat de drone overvliegt, maar ze zal enkel voor publieke ruimtes gebruikt worden”, zegt hoofdinspecteur Yves Bosmans van politie CARMA. “Op deze manier kan er ook gericht gecontroleerd worden op vuurwerk, want daar geldt een nationaal verbod op”, zegt Bosmans.

Het is in theorie dus niet de bedoeling om gerichte controles op tuinen te gaan uitvoeren, maar als de politie te grote samenscholingen ziet, kan dat wel aanleiding zijn om toch op te treden.

Maar dat stuit op fel protest, niet in het minst omwille van privacygevoeligheden. Daarom opent het Controleorgaan op de Politionele Informatie (COC) een onderzoek naar hoe de drones precies zullen worden ingezet. “Om welke drones gaat het bijvoorbeeld”, zegt Frank Schuermans van het COC aan VRT NWS. “En om welke camera’s gaat het? We gaan ook de wetgeving eens bekijken. Momenteel is er een ruime opvatting van het artikel dat de politiediensten toelaat om drones te gebruiken voor camerawerk. De vraag is of dat zo moet blijven?”

‘Drones boven mensen hun tuin laten vliegen is een brug te ver’

Ook in de Kamer kwamen er vragen en opmerkingen over de aangekondigde controles op de coronaregels aan de hand van drones of het aantal pizza’s dat mensen thuis laten leveren. Volgens Open Vld-Kamerlid Tim Vandenput gaan die maatregelen te ver. “Wij staan volledig achter de nationale regels en de handhaving, maar dat moet wel proportioneel gebeuren”, klonk het.

“Strenge regels zijn nodig om de verspreiding tegen te gaan en om onze gezondheid te beschermen, maar die controles moeten wel proportioneel zijn, met respect voor fundamentele principes zoals het recht op privacy of de onschendbaarheid van de woning. Zonder enige aanleiding boven mensen hun tuinen gaan vliegen: dat is een brug te ver.”

Ook N-VA-fractieleider Peter De Roover en Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken stelden zich in de Kamer vragen bij de aanpak van de politie. “We zitten met een ernstige gezondheidscrisis die ernstige maatregelen vraagt, en die moeten worden gehandhaafd”, zei De Roover. “We moeten coronafeestjes stilleggen, maar als we ons moeten afvragen of we de politie aan de deur krijgen wanneer we bompa én bomma samen uitnodigen, dan ga je het draagvlak bij de bevolking voor de nochtans juiste maatregelen ondergraven.”

Minister Verlinden benadrukte dat lokale politiezones drones kunnen inzetten, maar dat ze wel altijd de wettelijke kaders en richtlijnen moeten volgen. “Het is uiteraard niet de bedoeling dat ze de grens overschrijden. Het ligt me zeer nauw aan het hart dat we proportioneel en wettig te werk gaan”, zei ze. Verlinden benadrukte wel opnieuw dat woonstbetredingen onder bepaalde voorwaarden wel degelijk wettig kunnen gebeuren. 

Fikse maatregelen in Antwerpen en West-Vlaanderen

Ook Antwerps gouverneur Cathy Berx en haar West-Vlaamse collega Carl Decaluwé kondigden vandaag scherpe maatregelen af. “Wie de regels overtreedt, krijgt een boete. Waarschuwingen zijn niet meer aan de orde”, aldus Decaluwé. Daarbij zullen korpsen die beschikken over innovatieve middelen, zoals drones of cameranetwerken, deze gebruiken voor controles en crowdcontrol. Dat zal zowel in de winkelstraten als op andere plaatsen zijn.

In Antwerpen zal er op Nieuwjaar of Driekoningen niet gezongen mogen worden en ook niet van deur tot deur worden gegaan. Zelfs tekeningen of nieuwjaarskaartjes in de bus van de buren stoppen mag niet, deelde Berx mee op de radio. De gouverneur kondigde eerst ook aan om pizzadozen te gaan tellen, om aan de hand daarvan eventueel gericht te gaan controleren, maar aan Het Laatste Nieuws liet ze achteraf weten “de uitspraak niet zo scherp te willen stellen”.

In Vlaams-Brabant laat gouverneur Jan Spooren weten geen beroep op drones te willen doen. Wel zal ook in die provincie een nultolerantie gelden. “De politie beboet sowieso meteen bij een overtreding, en geeft niet eerst nog een waarschuwing. De extra inspanningen die we momenteel al leveren, gaan we tijdens de feestdagen blijven volhouden”, klinkt het.

Ook nieuwjaarszingen mag in de provincie wel plaatsvinden, maar dan wel op een alternatieve manier. “Deur-aan-deur activiteiten zijn nog steeds verboden. Maar wie een beetje creatief is, kan wel alternatieven verzinnen. Kinderen mogen bijvoorbeeld wel in groepjes van vier langsgaan bij mensen en hun liedje luidkeels zingen, maar niet aanbellen. Mensen kunnen hun traktatie buiten aan de deur zetten, apart verpakt, zodat kinderen iets kunnen meenemen,” verduidelijkt Spooren.

In Limburg komt er geen verstrenging van de coronamaatregelen. “De regels die nu gehandhaafd worden, zullen ook tussen kerst en Nieuwjaar gehandhaafd worden”, zegt arrondissementscommissaris Michel Carlier. “Maar de politie gaat niet big brother en vangertje spelen.”

Inbreuk op privacy?

Privacy-expert Matthias Dobbelaere-Welvaert stelt zich grote vragen bij de inzet van drones en wijst er bij VTM Nieuws op dat de vergelijking met China, “waar we vorig jaar mee lachten” vandaag niet meer zo vergezocht is. “Mensen die gesurveilleerd en op straat aangesproken werden door drones, we vonden dat futuristisch en absoluut niet toelaatbaar. We zijn nu een jaar verder en het is blijkbaar bon ton om met surveillancemateriaal mensen op die manier stelselmatig te gaan controleren en een grote inbreuk te begaan op hun privé-leven.”

“Het is heel normaal dat de politie controleert en aanwezig moet zijn”, zegt Dobbelaere-Welvaert. “Maar je moet je altijd afvragen of dit de meest ethische en proportionele manier is om mensen tot een bepaald gedrag te bewegen. Ik hoor alleen maar handhaving, boetes, drones en Chinese toestanden. Wat ik niet hoor is: geef mensen motivatie om geen lockdownfeestjes te houden.”

Ook grondwetspecialist en voormalig N-VA lid Hendrik Vuye neemt de pizza-uitspraak van Berx onder vuur. “Ik begrijp dat Geert Hoste gestopt is... hier kan je niet tegenop...", schrijft hij op Twitter. In een gesprek met De Morgen gaat hij hier verder op in. “Het mag stilaan gedaan zijn met al die zotte verklaringen, zoals Cathy Berx die pizza’s gaat laten tellen”, klinkt het.

Journalist Alain Mouton reageert dan weer met een kwinkslag. “Indien pizza Hawaii worden de boetes verdubbeld”. Ook Groen-parlementslid Imade Annouri vindt de maatregelen “compleet buitenproportioneel”. “Ik ga ervan uit dat alle collega’s die ook tegen vingerafdrukken zijn op e-id’s dit ook vinden”, klinkt het nog.