Groen licht voor Europese meerjarenbegroting en coronaherstelfonds: België ontvangt 5 miljard euro voor coronaherstel

Orban en Morawiecki stortten de EU vorige maand in een crisis toen ze njet zeiden tegen het volgende meerjarig financieel kader van de Unie én tegen een nieuw, tijdelijk instrument (NextGenerationEU) om de Europese economie weer te doen opveren. Het geheel wordt als het grootste Europese stimuleringspakket ooit gezien. 

De meerjarenbegroting is 1.074 miljard euro groot, het herstelinstrument 750 miljard. België ontvangt ruim 5 miljard euro uit dat instrument. Om het te financieren, zal de Europese Commissie geld op de kapitaalmarkten mogen lenen.

Polen en Hongarije hadden vorige maand hun goedkeuring geweigerd voor dit pakket omdat ze in een ander dossier, waar geen unanimiteit vereist is, bakzeil hadden gehaald. Ze waren namelijk niet opgezet met een nieuw ‘conditionaliteitsbeginsel’ dat de uitbetaling van Europese fondsen aan de lidstaten koppelt aan de naleving van de rechtsstaat. 

Omdat de beslissing over zulke financiële sancties door de Raad zal worden genomen, op basis van een rapport van de Europese Commissie, vreesden de twee landen dat ze geviseerd zullen worden. Tegen hen loopt al een procedure wegens inbreuken tegen de rechtsstaat. 

Intussen werkte Duitsland met Polen en Hongarije aan een compromis. Voor de top werd al duidelijk dat er een voorstel klaarlag dat ervoor zou zorgen dat het mechanisme zoals gepland op 1 januari in werking kan treden. Het idee was om een verklaring toe te voegen die verduidelijkt dat het rechtsstaatmechanisme enkel gelinkt is aan de bescherming van de Europese begroting en dat de procedure objectief en onpartijdig is en alle lidstaten gelijk behandelt. 

De Europese Commissie zou zich er bovendien toe engageren een soort draaiboek te schrijven voor de procedure. Net als bij elke andere Europese verordening het geval is, zou elke lidstaat twee maanden de tijd hebben om het conditionaliteitsbeginsel aan te vechten bij het Hof van Justitie. In dat geval zou de Commissie bij de redactie van haar draaiboek met het uiteindelijke arrest rekening houden.

Het Duits-Pools-Hongaarse voorstel bleek uiteindelijk zijn vruchten af te werpen. Donderdag kwam om 19 uur de bevestiging dat alle 27 leiders - dus ook Orban en Morawiecki - het licht op groen hebben gezet voor de meerjarenbegroting en het herstelfonds. De verklaring die aan het rechtsstaatmechanisme wordt toegevoegd, is dus ook aangenomen. 

“Nu kunnen we starten met de implementering en met de heropbouw van onze economieën”, twitterde Charles Michel.

Hoe de verklaring precies geformuleerd is, is nog niet bekend. Voor de top van start ging, vroegen de leiders van de Benelux-landen, dus ook Belgisch premier Alexander De Croo (Open Vld), om meer uitleg. Ze wilden zich er onder meer van verzekeren dat het mechanisme door het compromis met Boedapest en Warschau niet afgezwakt wordt en dat het zo snel mogelijk van start gaat. In de wandelgangen is te horen dat het toepassingsgebied behouden blijft en dat bij het Hof een versnelde procedure kan worden gebruikt.

Het mechanisme kan ook op 1 januari van start gaan, als het Europees Parlement er volgende week tenminste mee instemt. De parlementsleden zullen dan ook stemmen over de meerjarenbegroting. Nu er niets veranderd is aan de inhoud van de eerder gesloten akkoorden, lijkt het niet voor te stellen dat het parlement nog zal dwarsliggen.

Het compromis wordt in ieder geval door de premiers van Polen en Hongarije als een overwinning geclaimd. Volgens Morawiecki gaat het zelfs om een “dubbele overwinning”. “Enerzijds kan de Europese begroting van start gaan en daaruit zal Polen 770 miljard zloty (174 miljard euro) ontvangen. Anderzijds zijn we van deze fondsen verzekerd omdat het conditionaliteitsbeginsel met erg precieze criteria beperkt werd.” 

Ook de woordvoerder van de Hongaarse premier Viktor Orban zei in een reeks tweets dat “we gewonnen hebben”: “We hebben kunnen voorkomen dat begrotingsmaatregelen gebruikt werden om Hongarije beslissingen op te dringen die het niet wil”.