Steeds meer vrouwen achter de draaitafels: ‘Het is altijd een mannenbastion gebleven’

Een week geleden zette het heel wat kwaad bloed op sociale media: de promocampagne voor de driedelige Canvas-reeks Platendraaiers. In die documentaire brengt Kristof Michiels, ook bekend als DJ 4T4, een ode aan zo’n halve eeuw Belgische dj-geschiedenis. Zijn programma zweeft van schlagers over superstar-dj’s tot hardstyle. Een werk van liefde, zoveel is duidelijk. Maar de poster die je had moeten warm maken voor het programma op Canvas, wordt bepaald kil onthaald. En die ergernis is terecht.

De lay-outartiest van dienst bleek stomweg vergeten ook maar één vrouwelijke dj toe te voegen aan de Hall of Fame. Zo’n van testosteron en vriendjespolitiek doordrongen collage kun je met wat goede wil afserveren als een onnozele vergetelheid. Maar het oogt eerder als een faliekante faux-pas wanneer je bedenkt dat de rijzende sterren aan het firmament van de elektronische muziek al een paar jaar van vrouwelijke kunne zijn. Tot spijt van wie het benijdt: Charlotte de Witte en Amelie Lens groeiden de laatste jaren uit tot de ultieme postergirls van de techno, en bewezen zich allebei lichtjaren succesvoller dan hun mannelijke tegenhangers uit eenzelfde generatie. Zelfs wanneer je het excuus opwerpt dat de makers van Platendraaiers vooral de geschiedenis van het nachtleven in kaart wilden brengen, tornen ze met een poster vol piemels aan het belang van vrouwelijke grensverleggende trendsetters en rolmodellen uit het verleden als Trish of D’Stephanie.

Likken aan Like Mike

Toch is het wat oneerlijk alleen het programma van 4T4 onder vuur te nemen. Zeker omdat de blinde vlek van het patriarchaat zich zoveel verder uitstrekt. Diezelfde vermaledijde week werd het dj-debacle bijvoorbeeld nog pijnlijker, dankzij Bpost. Alsof dat nationale postbedrijf zich de voorbije weken niet belachelijker kon maken met hun amechtige dienstverlening (geintje jongens, we zijn natuurlijk jullie beste vriendjes. We verwachten sinds een maand of twee nog een handvol pakjes van jullie) bracht Bpost ook een serie van vijf postzegels met dj’s uit. Dimitri Vegas & Like Mike, Netsky, Lost Frequencies, Yves V. en The Magician krijgen binnenkort hun eigen zegel. Hoezeer u ook aan het achterste van Like Mike wil likken: zes mannen als pars pro toto van de dansvloer? Dat valt anno 2020 onmogelijk te rechtvaardigen.

Toegegeven: we kunnen bezwaarlijk stellen dat de passage van Kat Kerkhofs op Rock Werchter veel goeds heeft betekend voor de reputatie van vrouwelijke dj’s ter lande. DJ KitKat – Never Forget! Maar als je bedenkt dat de top 3 van de beste Belgische dj’s op de Elektropedia Awards van 2019 helemaal feminien kleurde met Amelie Lens, Charlotte de Witte en AliA, is zo’n opbod van testosteron een belediging voor beide geslachten. Méér nog: de meest progressieve urban en elektronische muziek wordt vandaag door vrouwen gedraaid. Een scheve man-vrouwverhouding is pijnlijk passé.

Wereldvreemde oprisping

De tegenkanting die evenwel vaak weerkeert, ook door welwillende sceptici op sociale media: welke vrouwen zouden we dan wél moeten opvoeren? Een bizarre, zelfs enigszins wereldvreemde oprisping. Al sinds de jaren negentig kleuren vrouwen immers de Belgische clubscene op een hoogst eigenzinnige wijze. Aan iconische rolmodellen geen gebrek. Trish Van Eynde kan minstens een kwart eeuw techno-ervaring onder de naald leggen, onder meer als resident dj in de Brusselse club Fuse, dat internationaal faam verwierf door zijn progressieve weekends. D’Stephanie is dan weer een tijdgenoot, en wordt de peetmoeder van de Belgische vrouwelijke dj’s genoemd. “Dé Stephanie” was een baken in het Antwerpse nachtleven van de nineties. Al op haar vijftiende had Stephanie D’Olieslager een eigen radioprogramma op de Antwerpse undergroundzender Radio Centraal. Onder meer in Café d’Anvers veroverde ze een vaste stek. Daarmee groeide ze uit tot het Belgische boegbeeld van de vrouwelijke dj’s. Haar specialiteit was dubby deep house, die bouwde op diepe bassen. En vandaag bestiert ze in haar nieuwe thuisstad Berlijn een eigen label.

Toch lijkt het nog steeds moeilijker voor vrouwelijke producers en dj’s om naam en faam te maken. “Door met je mooie ogen te knipperen raak je er zeker niet, hoor. Maar ook niet altijd door talent.” Dat vertelt een vrouwelijke dj ons grimlachend. Haar naam wil ze ondanks herhaaldelijk aandringen niet in de krant zien verschijnen. “Ik ben bang voor represailles, zeker in deze onzekere tijden. Vorig jaar was het bon-ton om vrouwelijke dj’s ineens een streepje voor te geven op elke affiche. Dan won je alweer wat kraaltjes bij op het politiek correcte telraam. Maar achter de schermen is het altijd een mannenbastion gebleven. Vrouwen moeten gewoonweg uit een steviger hout gesneden zijn. Niet eens alleen om de passief-agressieve opmerkingen van zich te laten afglijden. Ook om hun... (denkt na) verdomme, nu moet ik het toch zeggen... Om hun mánnetje te kunnen staan in deze Wereld Vol Mannetjes.”

Vermomd als vent

Ze blijkt geen alleenstaand geval. De Cubaanse dj Tatiana vermomde zich zelfs ooit als een vent, om haar intrede te kunnen maken in de dancewereld. Voor ze bekend werd, noemde ze zich dj Musikillz en hulde ze zich in wijde mannenkleren om een voet tussen de deur te krijgen in de dj-wereld. AliA – roepnaam voor de Leuvense Alyah Rivière – vertelde ons dan weer eerder hoe ze in de begindagen zag hoe mannen ostentatief naast haar kwamen staan, om uiting te geven aan een overbodig messiascomplex. “Ze stonden op mijn vingers te kijken met een blik van: allez, een méísje dat aan het draaien is. (lacht) Ik probeerde me daar niets van aan te trekken, omdat ik draaide voor mensen die me wel snappen. Maar ik merkte dat een vrouw als dj vaak als iets zonevreemds wordt bestempeld. Ze denken misschien dat ik gewoon een USB-stick insteek. Dat is zo onwaarschijnlijk stom, dat machogedrag.”

Vrouwelijke dj’s krijgen het gevoel méér troeven achter de hand te moeten houden dan mannen. Barsten van ambitie, dadendrang en talent? Dat had in eender welk normaal bestek moeten volstaan. Maar een vrouw moet béter weten hoe ze met naald en plaat hoort om te gaan dan de gemiddelde man. Met die gedachte leek ook Charlotte de Witte het jarenlang eens. Zij noemde zich aanvankelijk zelfs Raving George om zich te beschermen tegen alle hatelijke reacties van jaloerse mannelijke dj’s. “Ik wilde mijn seksualiteit niet uitspelen om méér bookings te krijgen”, vertelde ze ons ooit. “Bij mij draaide het altijd om de muziek, zelfs al werd ik in het begin zelden serieus genomen. Ik moest me dubbel zo hard bewijzen, zeker omdat ik lak had aan het stereotiepe beeld van vrouwelijke dj’s. Zo heb je mij nooit zien optreden in een minuscule bikini, latexpakje of lingerie. Waarom zou ik ook staan zwieren met mijn blote borsten?”

‘Vagijnnijd’

Begrijpelijk. Maar een mens zou zich kunnen afvragen hoe morbide de vagijnnijd binnen de dancewereld moet zijn, als je al wordt afgerekend op het bezit van een piemel of een poesje? De Witte minimaliseert evenwel dat probleem: “Vroeg of laat wordt iedereen toch beoordeeld op muziek en talent. Dus kun je beter maken dat je er stáát, of je nu vrouw dan wel man bent.”

Dat klopt. Zij het deels. In de EDM hebben vrouwen zich al langer een plaat(s)je toegeëigend, en ook in de techno waren er lichtende voorbeelden als Monika Kruse, Ellen Allien of Nina Kraviz. Maar Amelie Lens herinnerde zich in Humo net zo goed haar set op Pukkelpop, waarna ze backstage de commentaren las: “Een vrouw? Die zou beter in de keuken staan.” Of: “Je zou beter aan de knoppen van het fornuis draaien.”

Mamba-feestjes

Dat seksisme zint de jonge generatie nog minder. Alleen weten twintigers schijnbaar beter om te gaan met die ongelijkheid der seksen. Dj Black Mamba, geboren als Noonah Eze, organiseerde in precoronatijden haar eigen Mamba-feestjes, al ging ze ook daar niet bewust voor honderd procent vrouwelijk. “Die omgekeerde discriminatie had alleen maar geleid tot heel geforceerd gedoe. Zolang we belichten hoe uitzonderlijk het is dat vrouwen een plaatsje verdienen in de booth, blijft dat idee ook een probleem.”

Waar we dan beter naar zouden streven? “Gewoon... naar een evenwicht. Zonder daar al te veel bombarie aan te verbinden.” Op eenzelfde manier stak Black Mamba haar kopje op in de zomer van 2018. Couleur Café en andere festivals palmde ze dat festivalseizoen in. Daarna mocht ze meteen bij Studio Brussel beginnen. De half-Belgische, half-Nigeriaanse was eerst te gast bij De mixx, anderhalf jaar later was er Hooray en dan volgde een programma dat haar eigen artiestennaam droeg. Vandaag is ze een van de absolute smaakmakers van de jongerenzender, zoals LeFtO en Faisal haar dat voordeden. For the record: de brede muziekwaaier die ze etaleert in haar sets en op de radio dankt ze aan een melomane moeder. Die legde voortdurend jazz, maar ook Erykah Badu of St. Germain op, toen Noonah kind was. Ze ging ook vaak naar concerten en festivals. ”Zij was eigenlijk een muziekblogster avant la lettre: altijd maar muziek opzoeken.”

Liefde voor muziek

Gender is géén genre, hoorden we de voorbije jaren ook meermaals. Opvallend genoeg lag die uitspraak vooral bestorven in vrouwelijke monden. “We willen geen excuustruus zijn,” klonk het herhaaldelijk, al dan niet unisono. Dat maakt het verhaal van vrouwelijke dj’s ogenschijnlijk een verhaal van Don Quichot-eske moed, en een haast aandoenlijke liefde voor muziek. Maar daar wil niemand zich ook aan pakken: “Fuck de ‘ladies nights’. Het is de ergste belediging van erkenning die je kunt krijgen”, hoorden we meermaals. En ook: “Vrouwen moeten zich heus niet gelukkig prijzen om ‘positieve discriminatie’. Niemand heeft wat aan jammerfeministes.”

Nagels met koppen. In 2011 vroeg The Guardian zich nog af: “Why are there no female djs on DJ Mag’s top 100 list?” Negen jaar later lijkt het moeilijk om je aan deze of gene zijde van de draaitafel nog een sausage fest – een piemelparty – voor te stellen. En daar moeten vrouwelijke dj’s niet eens kop of kruis voor te gooien.