Het compromis met Hongarije en Polen komt niet neer op een uitholling van het nieuwe mechanisme dat de uitkering van Europese fondsen voortaan koppelt aan het respect voor de rechtsstaat, zo heeft Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen verzekerd. ‘Er zal geen enkel dossier verloren gaan.’
Om het Hongaarse en Poolse veto tegen de nieuwe Europese meerjarenbegroting en het coronaherstelfonds weg te werken, beloofde de Europese Commissie aan Boedapest en Warschau om een gedetailleerd draaiboek uit te schrijven voor de veelbesproken procedure die lidstaten subsidies kan ontnemen wanneer ze de principes van de rechtsstaat met voeten treden. Ook zal de Commissie bij de redactie van het draaiboek rekening houden met rechtspraak van het Europese Hof van Justitie. Polen en Hongarije, die in de Europese instellingen al langer onder vuur liggen omdat ze de Europese fundamentele waarden ondermijnen, hebben immers aangekondigd dat ze de wettelijkheid van het hele mechanisme willen laten toetsen in Luxemburg.
Von der Leyen weerlegde vrijdag dat deze afspraak uitstel betekent en de doeltreffendheid van het mechanisme in het gedrang brengt. ‘De Commissie zal vanaf 1 januari dossiers in beschouwing nemen in het kader van dit mechanisme. Als er een inbreuk op de rechtsstaat is, dan wordt dat geregistreerd’, verzekerde de Commissievoorzitter.
Von der Leyen wees erop dat de Commissie sowieso een zekere tijd nodig zal hebben om het draaiboek op te stellen. Maar zodra het Hof zijn oordeel heeft gegeven en het draaiboek op punt staat, en dat is volgens de Commissie eerder een kwestie van maanden dan van jaren, zullen hangende dossiers behandeld worden. ‘Dat betekent vanaf 1 januari: er zal geen enkele zaak verloren gaan’, garandeerde de Duitse.
‘Rustige kracht’
Hongarije en Polen claimen een overwinning voor hun soevereiniteit, maar tegelijkertijd toonde ook de Nederlandse premier Mark Rutte, één van de grootste voorvechters van het mechanisme, zich tevreden over de ‘historische’ beslissing. ‘Ze waren niet blij met het overeengekomen mechanisme en wilden het veranderen, maar dat is niet gebeurd’, stelde hij vast.
Ook België is volgens premier Alexander De Croo gerustgesteld dat het mechanisme voldoende tanden zal hebben. De Croo is tevreden dat een instelling als het Hof, ‘dat boven elke verdenking staat’, ingeschakeld kan worden. ‘Dit is geen overwinning voor de ene of de andere, maar gewoon een goede manier om vooruit te gaan’, zei de eerste minister.
De architecte van het compromis, de Duitse bondskanselier Angela Merkel, erkende dat er in het hele debat over de begroting en de rechtsstaat soms ‘diepe wonden’ zijn geslagen tussen lidstaten. Maar de deal ’toont ook aan dat het mogelijk blijft om oplossingen te vinden’ en akkoorden te maken met 27 lidstaten met uiteenlopende meningen en belangen, aldus Merkel.
Merkel kreeg vrijdag uit verscheidene hoeken lofbetuigingen voor de wijze waarop ze de voorbije maanden als leider van het Duitse voorzitterschap een laatste keer haar gewicht in de schaal heeft geworpen op de Europese scène. Er is niet enkel een deal over de meerjarenbegroting, de rechtsstaat en een ongezien coronaherstelfonds van 750 miljard euro, na een onderhandelingsmarathon van 21 uren raakten de leiders het ook eens over ambitieuzere klimaatdoelstellingen. Europa heeft ‘haar rustige kracht’ getoond, concludeerde de Europese Raadsvoorzitter Charles Michel.
