‘Het is al vaak gezegd, maar het is ook gewoon waar: eigenlijk is Erik Van Looy de slimste’

De slimste mens ter wereld is Erik Van Looy en Van Looy is De slimste mens. Enkel geoefende quizzers en televisienerds herinneren zich na zestien seizoenen nog dat er ook een tijdperk vóór Van Looy was. Het eerste seizoen werd namelijk gepresenteerd door Bruno Wyndaele. Pas in het tweede seizoen kwam Van Looy piepen.

En dat was best bijzonder, want zo belachelijk veel televisie-ervaring had de filmregisseur op dat moment nog niet. Hij had wel net de kaskraker De zaak Alzheimer op de wereld losgelaten en begin jaren 2000 enige bekendheid vergaard in de Vlaamse huiskamers met zijn filmrubriekje in De laatste show waar hij op geheel eigen wijze Hollywoodsterren interviewde. Die korte optredens werden goed gesmaakt, maar hoe ze bij Woestijnvis op basis daarvan een quizmaster par excellence in Van Looy zagen?

“Dat deden we níét”, herinnert Sam De Graeve zich. Vandaag is De Graeve uitgever bij Borgerhoff & Lamberigts, in 2004 was hij eindredacteur bij De slimste mens. “We wisten dat Bruno zou vertrekken en persoonlijk dacht ik – de geschiedenis mag me daarvoor weghonen – aan Jo De Poorter om hem op te volgen. Erik is zelf gaan aankloppen bij Wouter Vandenhaute om zich kandidaat te stellen. Hij had deelgenomen aan het eerste seizoen en was op slag verliefd geworden op het programma. Wat ik daarvan dacht, toen Wouter me het vertelde? Hoe is het mogelijk dat ik daar zelf niet opgekomen ben! Al van bij de eerste test klopte het plaatje helemaal.”

Al is De Graeve de eerste om toe te geven dat Van Looy in zijn rol gegroeid is in de loop der jaren. “Erik heeft een ongelooflijk parcours afgelegd. Ik ken geen enkele andere presentator die vandaag voor een lege studio een entertainmentprogramma presenteert. Dat is fenomenaal. En dan moet je weten dat Erik vroeger ontzettend onzeker was. Lachte het publiek niet meteen, dan moest hij tijdens die uitzending tegen een berg op. Het eerste seizoen was hij vaak ook zo serieus, dat we iemand naast de camera hadden gezet om een glimlach te verbeelden, zodat hij eraan herinnerd werd dat hij ook mocht lachen.”

Tom Hanks

Die onzekerheid, het stuntelige, het zelfrelativerende. Het is Van Looys handelsmerk geworden. Het is oprecht, zegt wie hem kent, maar het is ook netjes gecultiveerd. De Graeve omschrijft het zo: “Hij weet heel erg goed waar hij mee bezig is. Het is al vaak gezegd, maar het is ook gewoon waar: eigenlijk is Erik de slimste.”

Dat vindt ook collega-regisseur Jan Verheyen. “Het is een deel van Erik dat hij zeer slim uitspeelt op televisie, maar het is niet gespeeld. Ik zie nog altijd den Erik met wie ik op mijn zestiende in Antwerpen naar filmvisies ging. Een bescheiden, wat onbeholpen, grappige kerel met wie ik iedere zaterdagochtend in de cinema twee films achter elkaar zag, en door de week nog een stel. Op het einde van het jaar vergeleken we dan lijstjes. We kwamen elk toch altijd gemakkelijk aan drie- à vierhonderd films die we hadden gezien. In de cinema. Echte filmnerds waren we. Zijn we nog altijd. Ik kan dat eerlijk zeggen: Erik en ik weten best veel, maar alles wat we weten hebben we geleerd uit films.” (lacht)

Als Verheyen zoekt naar een beeld om zijn oude vriend het best te omschrijven, moet het dan ook niet verwonderen dat hij de inspiratie in de cinema haalt. “Erik is in feite zo’n personage dat Tom Hanks altijd speelt. Een allemansvriend die door het leven stapt met een blik van ‘wat overkomt mij hier allemaal’, die ieder moment verwacht dat iemand hem op de schouder zal tikken om te vragen wat hij hier eigenlijk doet. Niet dat hij zich na al zijn successen de perks of fame and fortune niet laat welgevallen. Maar Erik is geen pauw die zijn verenpracht moet tonen.”

Zo fanatiek als Van Looy al op jonge leeftijd bezig was met film, zo gedreven is hij ook in zijn werk. Zijn rubriek in De laatste show bereidt hij maniakaal voor. Wanneer De slimste mens gedraaid wordt, mogen familie en vrienden op hun kop gaan staan, zijn focus ligt bij de opnames.

Het is die focus die Edwin van Overveld, gewezen hoofdredacteur van het ter ziele gegane weekblad P-magazine, zeer goed herkent. Van Looy schreef eind jaren tachtig, begin jaren negentig de filmrecensies voor Panorama, de voorganger van P., waar Van Overveld eindredacteur was: “Erik was een heel timide kerel, behalve als het over voetbal ging. En dan vooral over de Rode Duivels. Ik weet nog dat we ’s avonds op de redactie eens met z’n allen naar een match op televisie bleven kijken. Erik verscheen er in duivelskostuum, compleet met hoorns en drietand. Niet om de leukste mens ter wereld uit te hangen, maar omdat hij werkelijk dacht dat het de Duivels kon helpen als hij zo uitgedost voor het scherm zat. Zelden zo’n fanatieke supporter gezien.”

Regeringsvliegtuig

Jarenlang stond Van Looy ook bekend als fanatiek niet-drinker. Van Overveld: “Iedereen mocht hem graag, wat een beetje vreemd was want wij waren destijds behoorlijke zuiplappen en Erik dronk werkelijk geen druppel. We hebben hem in al die jaren alleen maar cola zien drinken.” Intussen zijn de tijden veranderd. Van Looy lust vandaag wel degelijk een glas. En af en toe ook meer.

Waar die omslag vandaan kwam? De meest prozaïsche uitleg komt sowieso van De Graeve. “Volgens mij kunnen we dat – zoals wel meer – in de schoenen van Gert Verhulst schuiven. Hij wilde enkel deelnemen aan De slimste mens als Erik eens goed met hem op café zou gaan. Et voilà. (lacht) Het is in ieder geval rond die tijd dat Erik toch alcohol is beginnen te drinken.”

Dat was in 2014, het jaar dat bekend raakte dat Van Looy na twintig jaar ging scheiden van zijn vrouw. Het jaar ook dat hij kritiek kreeg omdat hij na het WK voetbal in Brazilië met een regeringsvliegtuig terugkeerde naar huis. Het jaar ook dat de Amerikaanse remake van zijn Vlaamse filmhit Loft flopte. “Waarom drink je vijftig jaar lang geen druppel alcohol? Ik heb zelf eerlijk waar geen idee”, zei Van Looy er destijds zelf over. “Eigenlijk is dat niet normaal, hè. Nu durf ik het leven iets meer los te laten. Ik kan niet ontkennen dat die recente nederlagen dat besef mee in de hand werken.”

Zijn laatste film, De premier, dateert intussen uit 2016. De film werd goed ontvangen en deed het allesbehalve slecht aan de kassa, maar een kaskraker zoals De zaak Alzheimer was het niet. Of er nog ooit een nieuwe Van Looy in de zalen zal spelen?

“Als De premier een succes wordt, kan het mogelijk mijn laatste film zijn. Drie successen, dat lijkt me een goed palmares. Maar na een flop zou ik nooit kunnen stoppen. In je laatste match wil je scoren, niet op een brancard van het terrein worden gedragen”, zei Van Looy vier jaar geleden. Sindsdien is het stil rond zijn filmplannen, al fluistert een vogeltje ons in het oor dat er wel eens een nieuw project in een embryonale fase zou kunnen zitten.

“Ik denk wel dat hij ooit nog met een film komt”, zegt Verheyen. “Sowieso is Erik in dat opzicht altijd meer een Stanley Kubrick dan een Steven Spielberg geweest: gemiddeld maakt hij één film om de zeven jaar. Bovendien kan ik me wel voorstellen dat je niet heel veel druk voelt om weer een film te draaien, wanneer je je zo amuseert met een programma dat je niet bepaald windeieren legt en waar je ongeveer de helft van het jaar zoet mee bent.”

Het antwoord op de vraag hoelang Van Looy De slimste mens nog zal presenteren, is iets makkelijker te beantwoorden, volgens De Graeve: “Als ze hem daar niet weghalen: tot de dood hen scheidt. Ik hoop het in ieder geval. Ik ben altijd geweldig fan geweest van die Amerikaanse presentatoren die tot op zeer hoge leeftijd Waagstuk of zo presenteren. Dat zie ik Erik ook doen.”