Bellingcat: oppositieleider Navalny werd vergiftigd door de Russische veiligheidsdienst

Aan de hand van telecomdata en reisgegevens ontdekte Bellingcat dat Navalny op bijna al zijn reizen geschaduwd wordt door agenten van FSB-eenheid 34435. In de weken voor de vergiftiging belden agenten van de eenheid herhaaldelijk met deskundigen op het gebied van zenuwgif. Zeker drie van de agenten bleken op 20 augustus vlakbij Navalny in Tomsk, de Siberische stad waar de politicus het vliegtuig nam waarin hij in coma raakte.

Navalny werd na een noodlanding opgenomen in een ziekenhuis in Omsk en later overgevlogen naar een ziekenhuis in Berlijn. Drie Europese laboratoria en een laboratorium van de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens concludeerden dat Navalny vergiftigd is met het Russische zenuwgif novitsjok.

Paraat

Het onderzoek van Bellingcat stelt dat de FSB al jarenlang paraat stond om Navalny te vergiftigen. Volgens Bellingcat begonnen agenten van de gespecialiseerde FSB-eenheid Navalny te volgen in 2017, het jaar waarin de oppositieleider zich kandidaat stelde voor de presidentsverkiezingen van 2018. Zeker dertig keer boekten de agenten reizen die overlapten met campagnereizen van Navalny.

Tijdens die reizen communiceerden de telefoons van de agenten via telecommunicatiepalen in de buurt van Navalny en belden ze naar nummers die volgens Bellingcat toebehoren aan FSB-bevelhebbers in Moskou. Ook ontdekte Bellingcat communicatie tussen de telefoons van de agenten en telefoons bij instituten waar chemische wapens ontwikkeld zouden worden.

Bellingcat openbaart niet hoe het in bezit kwam van de telecom- en reisdata. Bij eerdere onderzoeken baseerde het onderzoekscollectief zich op openbare gegevens, zoals satellietfoto’s en berichten op sociale media. Zo kwam Bellingcat bijvoorbeeld de Russische Buk-raketinstallatie op het spoor waarmee vlucht MH17 neergeschoten werd in 2014. De informatie waar Bellingcat zich nu op baseert, is vertrouwelijk en niet legaal verkrijgbaar.

KGB 

De FSB-eenheid die Bellingcat identificeerde, werd opgericht onder de KGB, de voorganger van de FSB. De eenheid houdt zich op papier bezig met forensisch onderzoek, maar gevluchte inlichtingenagenten hebben de eenheid al eerder in verband gebracht met een geheim laboratorium voor chemische wapens.

Westerse regeringen houden de FSB ook verantwoordelijk voor de aanslag. In oktober zette de Europese Unie FSB-directeur Aleksandr Bortnikov op een sanctielijst wegens de vergiftiging. Door twee van Poetins naaste medewerkers in het Kremlin ook op de lijst te zetten, maakte de EU duidelijk ervanuit te gaan dat president Poetin op zijn minst goedkeuring gaf voor de vergiftiging.

De FSB is de grootste binnenlandse veiligheidsdienst van Rusland. De directeur van de FSB is direct ondergeschikt aan president Poetin, zelf voormalig FSB-directeur en spion bij voorganger KGB.

Bellingcat werkte samen met onderzoekssite The Insider, het Duitse tijdschrift Der Spiegel en de Amerikaanse zender CNN.

Ingetrokken diagnose

In Rusland is geen onderzoek ingesteld naar de oorzaak van Navalny’s plotse coma. Doktoren van het ziekenhuis in Omsk zeiden aanvankelijk dat Navalny vergiftigd was, maar trokken die diagnose later in. Beveiligingsbeelden van het hotel waar Navalny verbleef in Tomsk, zijn in beslag genomen door de autoriteiten. Vorige week zei Poetin tegen de Russische mensenrechtenraad dat een onderzoek niet nodig is. “Als iemand net niet overlijdt, betekent dat niet dat je een strafzaak moet openen.”