"Russische oppositieleider Aleksej Navalny werd vergiftigd door geheime eenheid Russische veiligheidsdienst"

Aleksej Navalny, een van de meest uitgesproken tegenstanders van de Russische president Vladimir Poetin, werd in augustus ernstig ziek tijdens een vlucht van de Siberische stad Tomsk naar Moskou. Hij lag wekenlang in een kunstmatige coma, eerst in een ziekenhuis in Omsk in Siberië, daarna in de Duitse hoofdstad Berlijn. 

Labo's in Duitsland, Frankrijk en Zweden kwamen tot de conclusie dat Navalny was vergiftigd met een nieuwe variant van novitsjok, een zeer krachtig zenuwgif dat tijdens de sovjetperiode werd ontwikkeld. Navalny wees naar de Russische president Vladimir Poetin en zijn entourage als verantwoordelijken voor de aanslag. 

Hij herhaalt zijn beschuldiging in een video die hij zelf opnam naar aanleiding van het onderzoek van Bellingcat. Zijn eigen onderzoekers hebben de bevindingen van Bellingcat gecheckt, zegt hij in de video, en voor hem is de zaak daarmee opgelost. "Ik weet wie me wilde vermoorden. Ik weet waar ze wonen. Ik weet hoe ze werken. Ik ken hun echte namen. Ik ken hun schuilnamen. Ik heb hun foto's," zegt Navalny in de video.

Bekijk hier het videofragment (de tekst loopt hieronder door).

De vergiftiging was het werk van een geheime eenheid van de Russische veiligheidsdienst FSB, stelt Bellingcat, samen met het Duitse tijdschrift Der Spiegel, de Amerikaanse zender CNN en onderzoekssite The Insider.

De FSB is de Russische veiligheidsdienst die zich bezighoudt met de binnenlandse veiligheid. Daarbinnen is volgens Bellingcat een geheime eenheid aan het werk die zich officieel bezighoudt met het voorkomen van terreur- en cyberaanvallen, maar in de praktijk zouden daar zeker 15 geheimagenten werken die gespecialiseerd zijn in chemische wapens of geneeskunde. 

"Opmerkelijk genoeg waren enkelen van hen net in de Siberische stad Tomsk op het moment van Navalny's vergiftiging", zegt VRT-journalist en Ruslandkenner Marijn Trio in "De wereld vandaag".

Beluister hier het gesprek met Rusland-expert Marijn Trio in "De wereld vandaag". De tekst loopt hieronder door:

Navalny zou volgens het rapport al veel lánger zijn gevolgd. Al vanaf het moment dat hij zich kandidaat had gesteld voor de Russische presidentsverkiezingen, in 2017. Liefst 37 keer bleken de geheimagenten vluchten te hebben geboekt die overlapten met die van Navalny.

Tijdens die reizen werd druk gecommuniceerd. De onderzoekers van Bellingcat ontdekten telefoongesprekken van de geheimagenten naar FSB-bevelhebbers in Moskou, maar bijvoorbeeld ook naar instituten waar chemische wapens worden ontwikkeld. 

"Veel telefoongegevens en vluchtgegevens zijn In Rusland vrij beschikbaar, want de autoriteiten hebben toegang tot quasi alle gegevens van alle burgers", zegt Marijn Trio. "Doe daar een schep corruptie bovenop, en je kunt als journalist eigenlijk ook aan al die gegevens raken, zelfs aan de telefoongegevens van geheimagenten. Op die manier hebben de onderzoekjournalisten van Bellingcat de agenten van de geheime eenheid kunnen identificeren en volgen." 

Bellingcat stelde ook vast dat er binnen de geheime eenheid een communicatiepiek was enkele dagen vóór de vergiftiging van Navalny, en op het moment dat hij van zijn hotel naar de luchthaven van Tomsk vertrok.

In onderstaand videofragment spreekt Navalny over de poging tot vergiftiging van eerder dit jaar in augustus (tekst loopt hieronder door):

Het onderzoekscollectief zegt ook niet te kunnen uitsluiten dat er al eerdere pogingen zijn geweest om Navalny -of zijn vrouw- te vergiftigen. Zo zou er een piek in het telefoonverkeer van de geheimagenten zijn geweest toen Joelia Navalny plots onwel werd tijdens een korte vakantie met haar man in de Russische kustplaats Kaliningrad. 

Navalny spreekt daarover in zijn video, waarin hij het trouwens ook heeft over eerdere vergiftigingspogingen die hij zelf overleefde.

Bekijk hier hoe Navalny het heeft over een eerdere vergiftigingspoging (de tekst loopt hieronder door):

Bellingcat zegt dat de onderzoeksresultaten doen vermoeden dat de moordaanslag op Navalny "in de hoogste echelons van het Kremlin is goedgekeurd." 

"Als je kijkt naar deze specifieke eenheid en je gaat de ladder van de commandoketen op, dan kom je vrij snel uit bij een majoor-generaal, een erg hooggeplaatste figuur binnen de FSB die duidelijk op de hoogte was van wat dat team deed. Hij belde bijvoorbeeld met mensen van de eenheid net voor Joelia Navalny onwel werd op reis", zegt Marijn Trio. 

"De majoor-generaal rapporteert aan de chef van de FSB, en die moet op zijn beurt rapporteren aan de Russische president Poetin. Dat is de hiërarchie. Maar een echte rechstreekse link, of dat Poetin de opdracht zou hebben gegeven om Navalny te vergiftigen, dat blijkt uit dit onderzoek niet." 

Het Kremlin heeft altijd ontkend dat het iets te maken heeft met de vergiftiging van Navalny. Rusland zal ook geen onderzoek starten naar de zaak. "We kunnen toch geen strafonderzoek openen elke keer iemand aan de dood ontsnapt?", zei Poetin daarover. De woordvoerder van de Russische president heeft voor vandaag en morgen overigens wel de dagelijkse persbriefings afgezegd. Mogelijke vragen over het onderzoek van Bellingcat zullen dus niet meteen worden beantwoord.