Zij werd gemarteld in een Chinese goelag: ‘De Chinese regering is bezig met een genocide’

In augustus 2018 klaagde het Comité voor Eliminatie van Rassendiscriminatie (CERD) van de Verenigde Naties het bestaan aan van geheime detentiekampen in de Chinese noordwestelijke provincie Xinjiang. Eén miljoen moslims, voornamelijk Oeigoeren, zouden er in honderden hermetisch afgesloten kampen op een hardhandige manier worden ‘heropgevoed’. 

De Chinese regering stuurde meteen Hu Lianhe, haar topambtenaar belast met het etnische beleid in Xinjiang, naar het CERD in Genève. “Er zijn geen heropvoedingskampen in mijn provincie”, verzekerde Hu het VN-comité. “China was slachtoffer van terroristische aanslagen. Daarom startten we in Xinjiang een speciale campagne in het kader van de strijd tegen terreur. Een bende criminelen is berecht en een groep die zich schuldig maakte aan kleinere vergrijpen volgt nu een verplichte opleiding aan een van onze centra voor beroepsonderwijs.”

Een van de leerkrachten aan zo’n ‘centrum’ was dokter en schooldirectrice Sayragul Sauytbay. In november 2017 werd zij door Chinese politieagenten opgepakt en naar een geheim heropvoedingskamp gevoerd, waar ze de gevangenen verplicht de Chinese taal, cultuur en ideologie moest bijbrengen. Vijf maanden lang bestond haar leerstof uit zinnen als: “Ik hou van Xi Jinping. De partij is alles. Er is geen andere god dan Xi Jinping. Lang leve Xi Jinping.” Vijf maanden lang was ze getuige van folteringen door kampbewakers van Oeigoeren, Kazachen en leden van andere moslimminderheden. Zelf belandde ze ook in de martelkamer.

Toen ze in maart 2018 ‘op verlof’ gestuurd werd, vluchtte ze de grens over naar Kazachstan. Vandaag leeft ze samen met haar gezin in Zweden, waar ze in juni 2019 politiek asiel kreeg. Haar getuigenis ligt mee aan de basis van de schokkende mensenrechtenrapporten over de goelag van Xinjiang.

Big brother

Samen met de Duitse journaliste Alexandra Cavelius schreef Sayragul Sauytbay haar verhaal neer in het beklijvende boek Die Kronzeugin (‘De kroongetuige’). Sauytbay is etnisch Kazachs en noemt haar thuisland consequent Oost-Turkestan. “De Chinese communisten herdoopten mijn land in 1949 in Xinjiang of ‘nieuw grensgebied’”, zegt ze. “Oost-Turkestan werd toen met geweld door Mao Zedong bij China ingelijfd. In 2016 begonnen ze onder impuls van de pas aangestelde Xinjiang-partijsecretaris Chen Quanguo met de bouw van de concentratiekampen en het installeren van hun big brother-staat. De gestaalde communist Quanguo had eerder zijn sporen als kille zuiveraar in het aangrenzende Tibet verdiend. Het ultieme doel van de communistische partij is de bevolking van Oost-Turkestan assimileren. Ze willen van ons Han-Chinezen maken. Daarom moeten we onze religie, cultuur en identiteit afzweren. Wie zich niet wil of kan aanpassen, tekent zijn doodvonnis. Op dit moment wordt mijn land etnisch gezuiverd.”

Het plan om Xinjiang moslimvrij en homogeen Chinees communistisch te maken, vormt volgens Sayragul Sauytbay een belangrijke schakel in president Xi Jinpings ‘Nieuwe Zijderoute’, ’s werelds grootste infrastructuurproject waarmee China de wereld economisch wil veroveren. “Oost-Turkestan is voor de machthebbers in Peking van levensbelang. Er zitten talloos veel schatten in de bodem, zoals aardolie, uranium- en ijzererts. 85 procent van China’s katoenoogst komt uit onze regio. Xi maakt komaf met ons om zijn megalomane plannen te kunnen verwezenlijken.”

Elektrische stoel

Het interview schrikt Sayragul Sauytbay erg af; toch wil ze door de zure appel heen bijten. “Elke keer wanneer ik over mijn tijd in het kamp praat, komen al die vreselijke herinneringen terug tot leven”, zegt ze. “Ik voel me dan net als toen. Mijn hart slaat op hol, ik word misselijk en krijg barstende hoofdpijn. Daarna ben ik soms dagen ziek. Maar ik kan niet anders dan vertellen wat ik heb meegemaakt. Want de wereld moét weten wat er in Oost-Turkestan gebeurt.”

U studeerde geneeskunde?

“Ja, en ik werkte ook een tijd als arts. Daarna begon ik les te geven tot ik benoemd werd als directeur van vijf kleuterscholen. Ik spreek Chinees en dat maakte mij als leraar interessant voor de Chinese bezetter. Ze konden mijn vaardigheden in hun kampen goed gebruiken. Dus pakten ze me op. Maar dat was niet de enige reden: in juli 2016 reisden mijn man Wali en onze zoon en dochter naar buurland Kazachstan en ze bleven daar. We wilden onze kinderen een betere toekomst geven en dat leek enkel mogelijk in Astana, de Kazachse hoofdstad. Mijn man vond er werk en de kinderen liepen er school. Ze konden er zonder problemen hun eigen taal spreken. 

“Elke moslim uit Oost-Turkestan met nauwe contacten in het buitenland is in de ogen van de communisten een separatist, potentiële terrorist en staatsvijand. Na de verhuis van mijn man en kinderen belandde ik meteen op de zwarte lijst. Ze wilden dat ik mijn gezin terugriep, maar dan zou ook Wali in de problemen komen. Een jaar lang werd ik door de politie geterroriseerd. Ze pakten me regelmatig op voor verhoor. Ze trokken me dan een zwarte zak over het hoofd en voerden me naar een afgelegen plek. Soms sloegen ze me.”

In november 2017 brachten ze u als leerkracht gedwongen naar één van hun ‘opleidingscentra’?

“De Chinese regering noemt haar strafkampen eufemistisch ‘centra voor beroepsonderwijs en -opleiding.’ De gevangenen zijn zogezegd ‘cliënten’, die er een nieuw beroep leren of praktijkervaring komen opdoen. Allemaal leugens. Hun ‘heropvoedingskampen’ zijn niet meer of minder dan fascistoïde concentratiekampen. Het zijn verschrikkelijke instellingen waar mensen in de meest erbarmelijke omstandigheden opgesloten zitten, gefolterd worden én verkracht.”

Volgens de Chinese overheid passen de heropvoedingskampen in de strijd tegen de terreur van de radicale islam. De opleidingen in de ‘centra’ zouden de kansen van mensen op de arbeidsmarkt vergroten, waardoor ze uit de armoede kunnen klimmen en aan de sirenenzang van jihadisten weerstaan.

“Oost-Turkestan was nooit deel van China. Hun plan om ons te assimileren heeft niets met religie of deradicalisering te maken. Ze willen mijn volk gewoon vernietigen en hun zogenaamde heropvoedingskampen passen daar perfect in. Hun strijd tegen het terrorisme is een dekmantel. Zo paaien ze de rest van de wereld. De Chinese regering is bezig met een volkerenmoord, met genocide.

“In het kamp waar ik zat, hingen overal camera’s; in de gangen, op de zalen en in de cellen. Zeven dagen lang, 24 uur op 24, werden de 2.500 gevangenen in de gaten gehouden.

“De gevangenen zijn Kazachen en Oeigoeren, of behoren tot een andere islamitische minderheid. Mannen, vrouwen, bejaarden én kinderen. Mensen van eenvoudige komaf, arbeiders en boeren, maar ook zakenlui en ondernemers, intellectuelen, schrijvers en kunstenaars. Hun grootste ‘misdaad’ is dat ze moslim zijn.”

Hoeveel kampen zijn er in Xinjiang?

“Aan de hand van satellietbeelden schatten experts dat er meer dan 1.200 concentratiekampen zijn. De schattingen over hoeveel mensen er zonder vorm van proces opgesloten zitten, schommelen tussen één en drie miljoen. Volgens mij zijn het er veel meer dan drie miljoen. Velen overleven het niet. Het gaat hier over de grootste systematische internering van een volk sinds de Tweede WereIdoorlog. Het Chinese regime heeft verschillende scholen en ziekenhuizen tot kampen omgebouwd. Die vind je natuurlijk niet terug op satellietbeelden.”

In welk kamp zat u precies?

“Dat weet ik niet. Toen ze me ernaartoe brachten, hadden ze opnieuw zo’n zwarte zak over mijn hoofd getrokken. Ik vrees dat de Chinese concentratiekampen in mijn thuisland van hetzelfde kaliber zijn als die van de nazi’s. Ik heb de nazikampen nooit gezien, maar de verhalen die ik erover lees, lijken toch sterk op wat ikzelf meemaakte.

“De jongste gevangene in mijn kamp was 13 en de oudste 84. En 60 procent waren mannen, tussen 18 en 50 jaar. Ze waren allemaal kaalgeschoren en droegen een gevangenisuniform: een blauw hemd en broek. Ze hadden geen naam meer, maar een nummer. Velen droegen zichtbare sporen van de dagelijkse mishandelingen: blauwe plekken, blauw geslagen ogen, verminkte vingers. De angst regeerde. Bij de kleinste ‘misstap’ of overtreding van één of andere idiote regel, volgde een verblijf in de folterkamer. Als iemand stierf, vrijgelaten werd of verplaatst naar een ander kamp, werd zijn of haar plaats meteen ingenomen door een nieuwe gevangene. Het bleef er altijd even overvol.”

U werd ook gemarteld?

“Ja, in de folterkamer, ‘de zwarte ruimte’. Die was ongeveer twintig vierkante meter groot. In het midden stond een lange tafel vol foltergereedschap zoals knuppels en elektroshockapparatuur. Aan de wand hingen kettingen. Er stonden foltertuigen die uit de middeleeuwen leken te stammen, met spiesen die in het vlees werden geramd. Tegen de muren stonden verschillende stoelen om mensen te folteren. De zitvlakken volgespijkerd met nagels met de punten naar boven. Er waren ook elektrische stoelen met riemen om de slachtoffers goed vast te kunnen binden, zodat ze geen centimeter bewegingsvrijheid meer hadden. Ze gespten me vast in zo’n stoel en stuurden een paar uur lang stroomstoten door mijn lichaam. Ik was ervan overtuigd dat ik ging sterven.”

Die marteling blijft u traumatiseren?

“Voor ik in het kamp terechtkwam, was ik kerngezond. Nu ben ik op mijn 43e een chronisch zieke vrouw. Ik ontwikkelde reuma en heb voortdurend pijn in mijn gewrichten. Mijn gezondheid is totaal om zeep. Elke nacht worstel ik met afschuwelijke nachtmerries. Maar ik probeer mezelf overeind te houden. Want het is mijn plicht om de wereld te laten weten wat er in de kampen van Oost-Turkestan gebeurt. Mijn medegevangenen hadden het nog veel erger te verduren dan ikzelf.”

De Chinese overheid voerde in het kamp ook medische experimenten uit?

“Er werden continu proeven op gevangenen uitgevoerd. Ze kregen vloeistoffen ingespoten waar ze doodziek van werden. Vrouwen stopten met menstrueren. Mannen werden onvruchtbaar. De kampdokters en -verpleegkundigen experimenteerden duchtig met pillen die de gevangenen verward maakten en desoriënteerden.”

In maart 2018 lieten ze u vrij.

“Ik kreeg zogezegd als leerkracht verlof en ze brachten me naar huis. Ze wisten dat ik in het kamp heel veel gezien en ervaren had en dreigden me af: ‘Binnenkort komen we je weer halen. Dan verdwijn je voor langere tijd in het kamp. Want zolang je familie in Kazachstan verblijft, ben je niet te vertrouwen.’”

Waarna u zelf naar Kazachstan vluchtte?

“Zonder papieren, die waren door de politie in beslag genomen. Alle ambtenaren van Oost-Turkestan moesten op een bepaald moment hun paspoorten inleveren. In Kazachstan vroeg ik asiel aan, maar de regering wou me terugsturen. China is Kazachstans ‘grote broer’ en heeft er veel lucratieve projecten voor hun nieuwe zijderoute lopen. Ik werd gearresteerd en beschuldigd van het illegaal oversteken van de grens.”

In de zomer van 2018 volgde er een proces.

“De Kazachse mensenrechtenorganisatie Atajurt nam het voor me op en organiseerde de grootste betogingen ooit. De Kazachse burgers weten wat er zich in Oost-Turkestan afspeelt. Velen hebben er verwanten wonen die ‘verdwenen’ zijn. Ze wilden niet dat hun regering mij terugstuurde, want iedereen wist wat dat betekende: mijn doodvonnis. Internationale media pikten mijn verhaal op, waardoor de druk op de Kazachse regering toenam. De rechter liet me vrij onder voorwaarden: ik moest in huisarrest en me regelmatig bij de politie melden.”

De Kazachse regering weigerde u politiek asiel te verlenen?

“Ja, waardoor steeds die dreiging om teruggestuurd te worden boven mijn hoofd hing. Gelukkig bood Zweden mij en mijn gezin asiel aan en begin juni 2019 vlogen we naar Stockholm. Ik ben daar de Zweedse regering eeuwig dankbaar voor. Ik voel me hier herboren. Ik hoop dat mijn zoon en dochter later goede Zweedse burgers zullen worden.”

Lange arm

Op 3 maart 2020 publiceerde de door China gefinancierde ‘nieuwszender’ China Global Television Network (CGTN) op haar YouTube-kanaal een ‘reportage’ met als titel: ‘Sayragul Sauytbay: gedwongen te werken in een ‘strafkamp?’ In het filmpje worden Sayraguls oudere en jongere zus ‘geïnterviewd’, net als een ex-collega en een bankdirecteur. Ook haar moeder komt even in beeld. 

De bankdirecteur zegt dat ze onder valse voorwendselen 470.000 yuan bij hem leende en dat ze het land ontvluchtte omdat ze haar lening niet kon terugbetalen. Haar oudste zus Bishala noemt haar een leugenaar. “Sayragul heeft nooit in een opleidingscentrum gewerkt of er zelf een opleiding gevolgd.” Haar jongere zus Panaer beschuldigt haar van diefstal. “Ze verkocht me haar auto en ik ging een lening bij de bank aan voor 45.000 yuan. Haar auto heb ik nooit gezien, maar zij is met het geld weg.” CGTN besluit dat Sayragul Sauytbay een crimineel is die naar het buitenland vluchtte om haar straf te ontlopen. Het verhaal over de strafkampen van Xinjiang verzon ze volgens CGTN, om de status van politiek vluchteling te kunnen krijgen.

“De Chinese machthebbers reageren altijd zo op dissidenten”, zegt Sayragul Sautbay. “Ze zetten een lastercampagne op en schakelen daar familieleden en kennissen voor in.”

Uw zussen worden door de Chinese overheid zwaar onder druk gezet?

“Nadat ik begin april 2018 het land ontvlucht was, werden mijn zussen opgepakt, even opgesloten en weer vrijgelaten. Sindsdien hebben ze huisarrest en worden ze dag en nacht in de gaten gehouden. In alle kamers van hun huizen zijn camera’s geïnstalleerd.

“De voorbije decennia stuurde de Chinese regering talloos veel goedbetaalde handlangers naar het Westen. Ze werken voor op het eerste gezicht bonafide bedrijven, terwijl ze gewoon spionnen van de communistische partij zijn. Ik ben me er heel goed van bewust dat de Chinese overheid ook in het buitenland een lange arm heeft, maar ik laat me daar niet door intimideren.”

Veel westerse politici onderschatten de Chinese overheid?

“Zeker. Westerse politici beschouwden de Chinese machthebbers veel te lang als vriendelijke heren waar ze zaken mee konden doen. De mensenrechtenschendingen in het land interesseerden hen nauwelijks. De laatste jaren wordt het Westen eindelijk wakker, mee door getuigenissen van klokkenluiders zoals ik. Maar ook door het harde werk van mensenrechtenorganisaties, die blootleggen wat er zich in Chinese kampen en martelkamers afspeelt. Veel blijft trouwens onder de radar. Buitenlandse journalisten die in China als correspondent werken, worden in de gaten gehouden en zijn aan handen en voeten gebonden. Van persvrijheid hebben ze in China geen kaas gegeten. Chinese burgers krijgen via de staatsmedia enkel propaganda opgelepeld. Ze geloven dat het Westen op apegapen ligt en dat zij in een heilstaat leven.”

U bent niet bang dat het Chinese regime u in Zweden het zwijgen zal proberen op te leggen?

“Toch wel, maar ik zal nooit zwijgen. Ik moét volhouden, tot mijn volk vrij is en ik terug naar huis kan.”

Sayragul Sauytbay, Alexandra Cavelius, Die Kronzeugin, Europa Verlag, 352 p., 22 euro (De Nederlandse vertaling verschijnt in de lente van 2021)