"Spanje staat voor de poorten van de politieke hel"
Politiek is vaak een zaak van geduld hebben, wordt weleens gezegd, en met het wereldrecord langste regeringsvorming ooit weten wij er alles van. Maar ook in Spanje weerklinkt stilaan de wanhoop. Na verkiezingen in december en in juni wordt al openlijk gesproken over een derde stembusslag in november. Spanje wordt stilaan ondergedompeld in een politieke hel zonder precedenten, is de teneur in de kranten.
Vandaag besluit koning Felipe zijn consultatieronde die hij deze week inlaste om de geblokkeerde regeringsvorming in Madrid opnieuw vlot te trekken. De monarch ontmoet in het Zarzuela-paleis elk apart de leiders van de vier grootste partijen in het vorige maand nieuw gekozen parlement. Komen achtereenvolgens aan de beurt: Albert Rivera van Ciudadanos, Pablo Iglesias van Podemos en Pedro Sánchez van de socialistische PSOE. Aan het einde van de dag is het de beurt aan de leider van de Volkspartij (PP), ontslagnemend premier Mariano Rajoy.
Niemand wil samenwerken
Heel Spanje kijkt reikhalzend uit naar het initiatief dat de vorst vanavond zal nemen. Gemakkelijk is zijn taak niet. Na de parlementsverkiezingen in december vorig jaar geraakte voor het eerst sinds het herstel van de democratie in 1975 geen enkele partij aan een absolute meerderheid. Het tweepartijenstelsel van de PP en de PSOE werd begraven door de opkomst van Ciudadanos en Podemos. Omdat niemand nog in zee wilde met Rajoy, die wel de grootste bleef, moesten nieuwe verkiezingen op 26 juni soelaas brengen.
Helaas. Rajoy verstevigde met nog nog eens 14 zetels erbij de leiderspositie van zijn conservatieve Volkspartij, maar met 137 van de in totaal 350 zetels is hij nog steeds ver verwijderd van een absolute meerderheid van 176. De sleutel ligt daardoor nog altijd in handen van de vier heren die vandaag bij de koning op bezoek komen. Alleen door samen te werken is er kans op de vorming van een regering. Informele en aftastende gesprekken zetten de afgelopen maanden geen zoden aan de dijk: geen enkele partij is bereid om Rajoy aan een meerderheid te helpen, hoogstens wil enkel Ciudadanos zich onthouden. Zowat alle andere partijen zeggen formeel neen tegen een nieuwe ambtstermijn voor Rajoy.
Wie steekt zijn nek uit?
Toch hoopt Spanje dat de koning aan het einde van de gesprekken vanavond iemand kan aanwijzen om in het parlement om vertrouwen te vragen voor de vorming van een regering. Rajoy weigerde die opdracht dit voorjaar tot tweemaal toe, omdat hij wist dat hij dat vertrouwen niet zou krijgen. Pedro Sánchez van de PSOE, toen en nu nog steeds de tweede grootste partij, stak wel zijn nek uit, maar kreeg ook niet voldoende steun, waarna de nieuwe stembusgang van vorige maand nodig was.
Algemeen wordt verwacht dat Felipe niet anders zal kunnen dan Rajoy als leider van de grootste partij te vragen het veld in te gaan. Vraag is hoe Rajoy deze keer zal reageren, goed wetende dat hij opnieuw onvoldoende steun achter zijn naam kan verzamelen. Krijgt hij een formele opdracht van de koning, dan is hij namelijk formeel verplicht zich in het parlement aan te bieden voor een stemming. Haalt hij in een eerste stemronde geen absolute meerderheid, volstaat een gewone meerderheid in de tweede ronde 48 uur later. Maar ook die gewone meerderheid is hoogst onwaarschijnlijk: met zijn eigen 137 zetels, 32 onthoudingen van Ciudadanos en slechts 1 zetel van de regionale partij Coalición Canaria die bereid is 'ja' te stemmen, hebben de nee-stemmers, de socialisten van PSOE, het radicaal-linkse Podemos en een aantal Catalaanse nationalistische partijen op kop, met 180 zetels nog altijd de overhand.
Derde verkiezingen in een jaar tijd?
Wat blijft er over? Als Rajoy een poging waagt en mislukt, wordt het parlement in Madrid opnieuw automatisch ontbonden en moeten de Spanjaarden opnieuw naar de stembus in november, de derde keer al in minder dan een jaar tijd. De andere optie: Rajoy weigert, waardoor de koning iemand anders zal moeten zoeken. Maar niemand lijkt bereid. Voor de socialisten is het duidelijk: of Rajoy zoekt het zelf maar uit, of er komen nieuwe verkiezingen.
Voor de socialisten is het duidelijk: of Rajoy zoekt het zelf maar uit, of er komen nieuwe verkiezingen
De uitzichtloosheid van de situatie noopt de Spaanse kranten de laatste dagen tot sombere conclusies. Het Catalaanse La Vanguardia wijst erop dat de grondwet niets voorziet wanneer niemand kandidaat is om premier te worden. "Daardoor kunnen er ook geen verkiezingen komen, en zal Spanje zich onderdompelen in een politieke hel zonder voorgaande". Ook de Spaanse kwaliteitskranten El Pais en El Mundo zijn somber gesteld. Want in tussentijd gaat Catalonië in zijn eigen regionale parlement wel verder met de voorbereiding van de afscheuring van Spanje. "De staat mag de ongehoorzaamheid van het Catalaanse parlement niet tolereren", zo schrijft El Mundo vandaag vastbesloten in het editoriaal.