Op papier thuis in de zetel, in realiteit aan het werk: de creatieve omgang met coronasteun

“Wat had u nu gedacht? Dat corona ervoor zou zorgen dat iedereen in de pas loopt? Neen dus.” De accountant, die liever anoniem wenst te blijven, is heel formeel. Hij heeft naar eigen zeggen een aanzienlijk aantal cliënten die ten volle hebben geprofiteerd van de coronasteun die zowel de Vlaamse als de federale overheid voorziet. “Dan heb ik het vooral over ondernemers die bijvoorbeeld steunmaatregelen aanvroegen en ook kregen omdat ze dicht moesten, maar die wel gewoon bleven werken.” Vooral tijdens de eerste golf was dat het geval. 

Van twee walletjes eten, heet zoiets. Iets wat sommigen graag doen, volgens de accountant. Al wil hij benadrukken dat die ‘daders’ zeker geen criminelen zijn. “Het zijn ondernemers die aan het rekenen geslagen zijn”, zegt hij. “Sluiten en de steun innen betekent voor hen een verliespost. Dat bedrag is namelijk net genoeg om niet op de fles te gaan. Steun krijgen en toch nog een beetje verder werken maakte dat het verlies beperkt bleef. U moet het dus niet zien alsof ze zich hebben verrijkt. Ze probeerden zich eerder niet te verarmen.”

De accountant is lang niet de enige die aangeeft dat een deel van de zelfstandigen de steunmaatregelen ‘ruim geïnterpreteerd’ heeft. Het onlineaccountingplatform Yuki deed in april al een bevraging bij boekhouders en accountants. Daaruit bleek dat 43 procent van de ondervraagden het eens was met de stelling dat veel bedrijven onterecht gebruikmaken van de steun. “We schrokken erg van dit cijfer”, schreef Yuki toen in een persbericht. “Het zou kunnen dat bedrijven die het erg moeilijk hebben door de coronacrisis een aantal vormvoorwaarden voor de maatregelen nogal vrijelijk interpreteren.”

Tijdens de eerste golf doken ook verhalen op van hoe bedrijven al hun personeelsleden onnodig een dag op tijdelijke werkloosheid zetten. Want vanaf één dag werkloosheid kwamen die in aanmerking voor een federale water- en energiepremie van 202,68 euro.

Creatief omspringen met steunmaatregelen is één ding. Volgens bedrijfsdataspecialist Graydon zijn er een pak bedrijven die doelbewust liegen en frauderen. In mei al waarschuwde Graydon dat er sprake was van een substantieel misbruik van steunmaatregelen. Woensdag plakten ze daar bij VRT NWS een percentage op: 10 tot zelfs 15 procent van de totale gegeven steun.

Naast de kleinere fraudeurs hebben volgens Graydon ook een pak frauduleuze bedrijven coronasteun aangevraagd én gekregen. Dan gaat het specifiek over zogenaamde dekmantelbedrijven, die al gebruikt werden om andere criminele activiteiten te verbergen. Of over spookfirma’s, die geen enkele economische activiteit hebben. Volgens de dataspecialist zou een deel van de coronasteun dus in het criminele milieu zijn terechtgekomen.

Dat fraude soms ver gaat, bleek eerder deze week. Toen pakte het federaal parket 25 mensen op die verdacht worden van het achteroverslaan van in totaal 2 miljoen euro. De verdachten zouden snel enkele fictieve werknemers hebben toegevoegd aan hun personeelsbestand, met terugwerkende kracht. Soms werden daarvoor identiteiten vervalst.

Publiek toegankelijke ruimte

Werd er kwistig omgesprongen met coronasteun? Volgens Hilde Crevits, Vlaams minister van Economie en Werk (CD&V), was het een bewuste keuze om de premies snel en eenvoudig toe te kennen. Vanuit de logica dat die ondernemers wel iets anders aan hun hoofd hadden dan eindeloos formulieren in te vullen. “Maar er worden wel degelijk controles uitgevoerd”, zegt ze. 

Alleen is dat geen eenvoudige klus. De inspecteurs, zowel de Vlaamse als de federale, proberen aan de hand van alle beschikbare data van een bedrijf een volledig beeld te krijgen. Ook de website, de Facebook-pagina en het Instagram-account van het bedrijf worden bekeken. En via Google Street View is te zien hoe het bedrijf in kwestie er echt uitziet, want om tijdens de eerste golf van de Vlaamse hinderpremie te kunnen genieten moest een bedrijf een publiek toegankelijke ruimte hebben, zoals een winkel of toonzaal. 

Bedrijven die zo’n ruimte niet hadden en toch de premie aanvroegen, vielen vaak door de mand, stelt Karolien Goossens van het Agentschap Innoveren en Ondernemen. “Het is een van de meest voorkomende redenen voor terugvordering. Een andere is dat het bedrijf niet verplicht diende te sluiten, maar dat toch deed. En soms werden er meerdere aanvragen ingediend voor eenzelfde vestigingsadres.”

Voor de hinderpremie alleen al werd in 5.788 cases geld teruggevorderd, goed voor 45.326.670 euro. Dat er geld wordt teruggevorderd, wil nog niet zeggen dat er sprake is van ernstige en bewuste fraude, meent Goossens. “Tot op heden zijn er door ons 28 dossiers waar dat wel het geval is overgemaakt aan de dienst voor de bestrijding van corruptie van de politie.”

Maar lang niet alle toekenningen kunnen grondig worden gecontroleerd, klinkt het zowel bij de federale als de Vlaamse inspectie. Er wordt altijd met een steekproef gewerkt. Minister Crevits wil alvast meer mensen vrijmaken voor controles. “De voorbije maanden werkte in Vlaanderen gemiddeld een tiental mensen aan de controle van de premieaanvragen. Vrijdag stel ik voor aan de Vlaamse regering om hiervoor tien extra mensen aan te werven.”