De Griekse zorg kraakt onder corona: ‘Het aantal patiënten was bizar hoog. Het leek oorlogsgebied’

“We zijn letterlijk aan het rennen”, vertelt Konstantinos Imprialos (31), internist in opleiding uit Thessaloniki, terwijl hij kucht. De arts heeft er net zijn eerste werkdag in het Ippokrateio-ziekenhuis op zitten, na een quarantaine van twee weken. De eerste week bracht hij grotendeels slapend door, uitgeput door het virus en de afgelopen periode, maar zodra hij zich beter begon te voelen, veranderde zijn vermoeidheid in onrust, omdat hij wist hoe hard zijn collega’s hem nodig hadden, vertelt hij over de telefoon.

In het voorjaar ging Griekenland vroeg in lockdown en bleef het aantal besmettingen beperkt. Zo’n 350 mensen overleden tijdens de eerste golf aan het virus, op een bevolking van 11 miljoen. Dat is veel minder dan in de meeste Europese landen. Maar de nieuwe lockdown van 7 november kwam te laat.

Sinds oktober is het aantal sterfgevallen al bijna vertienvoudigd, de afgelopen weken komen er dagelijks rond de honderd nieuwe doden bij. Persbureau Reuters maakte in Thessaloniki dronebeelden van lange rijen open graven, die doen denken aan de trieste scènes uit Bergamo en New York dit voorjaar.

De ziekenhuisinstroom is nu, na een maand lockdown, wel gestabiliseerd, zegt Imprialos. “Godzijdank.” Toch komen er elke dag nog veel nieuwe patiënten bij en ligt de intensive care zo goed als vol. Als er iemand overlijdt of opknapt, is het bed een paar uur later weer gevuld. Het Ippokrateio, het grootste ziekenhuis van Zuidoost-Europa, kraakt onder de tweede golf, die de hele Balkan-regio ongenadig veel harder treft dan in het voorjaar.

Bezuinigingen

De Griekse gezondheidszorg was er voor de pandemie al niet best aan toe. ‘Reanimatie nodig’ kopte Amnesty International in april boven een alarmerend rapport over de staat van het zorgstelsel, na een decennium door de EU opgelegd soberheidsbeleid. De Griekse overheidsuitgaven aan de zorg zijn sinds de economische crisis met ruim 42 procent gedaald.

Imprialos zag als beginnende dokter met eigen ogen wat dat betekende. Ervaren collega’s gingen met pensioen, maar werden niet vervangen. Studiegenoten vertrokken al voordat ze gespecialiseerd waren naar het buitenland. Volgens de Atheense Medische Vereniging verlieten sinds het begin van de crisis meer dan 18.000 dokters Griekenland, met name het Verenigd Koninkrijk was een populaire bestemming.

De braindrain is een probleem in veel vakgebieden, maar het helpt niet mee dat de dokterssalarissen in de publieke sector tot de laagste van Europa behoren. Het afgelopen decennium is de particuliere zorgsector gegroeid en betalen Griekse huishoudens veel vaker dan elders in Europa zorg uit eigen zak.

Maar de grote privéklinieken nemen geen coronapatiënten op, omdat ze niet besmet willen raken. Ze hebben wel een deel van de verdrongen niet-coronazorg overgenomen, maar tijdens de pandemie moeten de Grieken het dus vooral van hun uitgeklede publieke gezondheidszorg hebben. In november liep de nood in Thessaloniki zo hoog op dat de regering twee privéklinieken heeft verplicht om (tegen betaling door de overheid) toch covid-patiënten toe te laten.

“Een schandaal”, vindt Giannis Koutras, voorzitter van de vereniging voor ziekenhuisdokters. Terwijl internist Imprialos binnen weer zijn eerste drukke dag op de corona-afdeling meedraait, staat radioloog Koutras buiten met collega’s voor de deur van het ziekenhuis te demonstreren, vertelt hij in een telefoongesprek. Door het hele land gingen zorgmedewerkers vorige week de straat op om investeringen in de publieke gezondheidszorg te eisen. In plaats van publiek geld aan privéklinieken te betalen om bij te springen, zou Koutras liever zien dat openbare ziekenhuizen door betere salarissen aantrekkelijker worden om in te werken.

Mountainbikeblunder

“Na de pandemie wordt ons zorgsysteem beter”, meent Nikolaos Nitsas, voorzitter van de artsenvereniging in Thessaloniki. Hij werkt als oogchirurg in een privékliniek en heeft dus niet met covidpatiënten te maken, hij kent de ernst van de situatie uit gesprekken met collega’s. Maar is hij optimistisch over de aanpak van de rechtse regering, die hij prijst voor het kopen van nieuwe apparatuur, het aannemen van personeel en het verdubbelen van de ic-capaciteit.

Onder critici van de regering heerst scepsis of die verdubbeling in praktijk wel haalbaar is, en wat het betekent voor de medewerkers en de zorgkwaliteit, maar Nitsas heeft er alle vertrouwen in: “Ik ben geen overheidsofficial, maar deze regering heeft veel gedaan voor de zorg.” Er zijn nog steeds te weinig dokters, en ja, de salarissen in de openbare ziekenhuizen liggen te laag, maar dat is volgens de oogchirurg allemaal een kwestie van tijd.

Radioloog Koutras ziet de toekomst in zijn publieke ziekenhuis minder zonnig in. Hij is bang dat het nieuw aangenomen personeel, dat veelal jaarcontracten heeft getekend, na de pandemie weer wordt wegbezuinigd. Aan regeringsbeloftes dat het personeel blijft hecht hij weinig waarde.

Zo valt de discussie over de coronapandemie in Griekenland uiteen in het gebruikelijke links-rechtskamp. Wie de regering toch al niet vertrouwde, kon in een recente blunder van premier Kyriakos Mitsotakis zijn gelijk bevestigd zien. De premier kwam onder vuur te liggen nadat er een foto opdook van een illegale mountainbiketocht tijdens de lockdown, ook nog eens zonder mondkapje.

Terwijl Mitsotakis en oppositieleider Alexis Tsipras deze week een politiek moddergevecht voerden over het incident, dendert de pandemie voort. Een maand geleden vreesden internist Imprialos en zijn collega’s dat Thessaloniki een tweede Bergamo zou worden, de Noord-Italiaanse stad waar in het voorjaar geen plek meer in de ziekenhuizen was om mensen op te nemen. “Het aantal patiënten was bizar hoog. Het leek oorlogsgebied”, zegt Imprialos. 

Inmiddels zijn dokters van alle specialismen in zijn ziekenhuis alleen nog maar bezig met coronazorg. Op die manier kunnen ze de patiëntenstroom nog net aan, ook omdat het effect van de lockdown, die tot 7 januari verlengd is, langzaam merkbaar wordt. Toch is Imprialos er nog niet gerust op dat het zwartste scenario definitief afgewend is. “Als het nu toeneemt, komen we daar alsnog in terecht.”