Het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) heeft vrijdag een rapport gepubliceerd over het beheer van de toestroom van covid-19-patiënten in ziekenhuizen tussen maart en juni. Het doet enkele opvallende aanbevelingen, zoals een permanent crisisorgaan, een blijvend wettelijk kader voor spreidingsmaatregelen en een landelijk datasysteem voor intensieve zorg.

Bij de uitbraak van de coronacrisis in maart 2020 moest in de ziekenhuizen snel extra capaciteit gecreëerd worden. Daarom werd begin maart het Hospital & Transport Surge Capacity-comité (HTSC) opgericht, dat advies moest geven aan de al bestaande Risk Management Group (RMG).

Het Kenniscentrum startte in juni een grootschalig onderzoek naar de werking en de maatregelen van het HTSC, dat vooral uit vertegenwoordigers van de overheid en de ziekenhuiskoepels bestaat, en de respons van de ziekenhuizen daarop. Het interviewde leden van het HTSC, vertegenwoordigers van de ziekenhuissector en experten. Daarnaast hield het onder meer een enquête bij de universitaire en algemene ziekenhuizen – 68 van de 92 namen deel – en keek het naar de aanpak in het buitenland.

Het HTSC nam snel drastische maatregelen om de ziekenhuiscapaciteit te verhogen, zoals de opschorting van niet-dringende zorg. De ziekenhuizen vonden de maatregelen duidelijk, maar niet altijd haalbaar. ‘Zo bleven de vereisten in competentie voor de extra bedden onveranderd, hoewel er onvoldoende zorgverleners met dat specifieke profiel beschikbaar waren’, staat te lezen in het rapport.

Zes lessen

Het KCE doet een zestal aanbevelingen voor de toekomst. Ten eerste raadt het aan om van het HTSC een permanent adviesorgaan te maken, dat bij een nieuwe crisis meteen kan ingeschakeld worden. ‘Er moeten wel meer eerstelijnswerkers, zoals artsen en verpleegkundigen, een zitje krijgen’, klinkt het.

Ten tweede wordt gepleit voor een permanent wettelijk kader voor de spreidingsmaatregelen. ‘Zo kan de Risk Management Group ze bij toekomstige crisissen afdwingbaar maken.’

Een derde aanbeveling is om de regionale ziekenhuisnetwerken te versterken, onder meer financieel. ‘In het begin van de crisis plooiden de ziekenhuizen erg op zichzelf terug. Gaandeweg gaf het HTSC meer gewicht aan de netwerken, waardoor ziekenhuizen gingen samenwerken, onder meer voor de transfer van patiënten en de uitwisseling van persoonlijke beschermingsmiddelen.’

De overheid zou een coördinerende rol kunnen opnemen om extra zorgpersoneel beschikbaar te maken. ‘Ziekenhuizen en hun personeel hebben een historische inspanning geleverd’, stelt het KCE. ‘Zo werd de werktijd verhoogd en werden verpleegkundigen en artsen na een spoedopleiding ingezet op intensieve zorg.’

Het Kenniscentrum pleit ook voor een landelijk datasysteem over intensieve zorg, dat real time een accuraat beeld kan geven van de capaciteit (bedden, apparatuur, personeel), de patiëntkenmerken en de resultaten van zorg.

Ten slotte beveelt het Kenniscentrum ook een specifiek pandemieluik aan in de noodplannen van de ziekenhuizen. Momenteel is dat niet verplicht, maar het zou de ziekenhuizen toelaten sneller te reageren.