Europa is bijna klaar voor massavaccinatie. Hoe staat het ervoor in de landen om ons heen?
Heel Europa maakt zich op voor de veelbelovende prik. Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (sp.a) maakte gisteravond bekend dat ons land op 27 december kan beginnen met vaccineren. Hoe staat het ervoor in de ons omliggende landen?
Nederland
De eerste vaccinaties tegen het coronavirus vinden in Nederland plaats op 8 januari, een kleine twee weken later dan bij ons. Eerst komen de zorgmedewerkers in de ouderenzorg aan de beurt. De vaccinatiecampagne begint klein, in drie regio’s. Een week later kan op 25 locaties in het land worden geprikt.
Volgens minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge is deze planning “zorgvuldig, veilig en verantwoord”. Vroeger vaccineren zou in Nederland niet haalbaar zijn, omdat medische richtlijnen, IT-systemen en belscripts pas kunnen worden aangepast na het advies van het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA), dat maandag wordt verwacht.
De aankondiging kwam de minister op veel kritiek te staan, vanuit zowat alle politieke partijen. “Ja, het moet zorgvuldig. Maar betekent dat dan dat de Duitsers, de Belgen en al die andere snellere landen het minder zorgvuldig doen dan wij?”, is de algemene teneur.
Volgens De Jonge maakt de Kamer een denkfout. Veel Europese landen beginnen weliswaar eerder, maar dat gaat volgens de minister vooral om “symbolische toedieningen”, niet om grootschalige operaties.
Duitsland
Woensdagavond noemde de Duitse gezondheidsminister Jens Spahn de datum voor de start van de vaccinatiecampagne: 27 december. Net op tijd, er werd al een beetje gemord. Dat het vaccin van Pfizer-BioNTech, grotendeels ontwikkeld door Duitse wetenschappers, al wel in het buitenland beschikbaar is maar nog niet in Duitsland zelf, leidde bij sommige mensen, en bij de tabloid Bild-Zeitung tot ongeduld met een nationalistisch randje.
In Duitsland wordt allereerst het medisch personeel ingeënt, gevolgd door ouderen in verpleeghuizen en langdurig zieken. Die worden door mobiele teams geprikt. Daarna komt iedereen boven de 80. De regering heeft de bevolking ingedeeld in 14 categorieën, zo werd bekend door een document dat bondskanselier Merkel woensdag in de Bondsdag onder haar arm droeg, per ongeluk in beeld voor fotografen met goede camera’s. Saillant is dat de regering bij elke groep ook een inschatting heeft gemaakt van de vaccinatiebereidheid. In het algemeen schat ze die op 69 procent.
Frankrijk
Frankrijk kan in de laatste week van december beginnen met vaccineren, als het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) volgende week haar goedkeuring aan het vaccin van Pfizer-BioNTech verleent. Dat zei premier Castex woensdag. In januari zal de campagne worden geïntensiveerd, aldus Castex, waarbij ouderen en kwetsbare groepen voorrang krijgen.
In januari en februari worden 1 miljoen Fransen ingeënt, zo is de bedoeling. In maart zouden 14 miljoen vaccinaties moeten volgen. Het plan is namelijk om dan ook de vaccins van Moderna, AstraZeneca, CureVac en Janssen in te zetten. Eerst komen de burgers ouder dan 75 aan de beurt, vervolgens die boven de 65, daarna medewerkers in de gezondheidszorg ouder dan 55. Frankrijk heeft 200 miljoen doses van 6 verschillende vaccins besteld.
Verenigd Koninkrijk
In het Verenigd Koninkrijk is vorige week dinsdag de eerste injectie gezet, waarmee de Britten de eersten waren die een goedgekeurd vaccin toedienden. Een week eerder was het Pfizer-vaccin door de keuring gekomen van de Britse toezichthouder. Het land maakte gebruik van een bepaling in de Europese wetgeving waarin staat dat een land in geval van nood niet hoeft te wachten op goedkeuring van het EMA.
Negen dagen later hebben al meer dan 140.000 Britten de eerste van twee inentingen gehad. Mensen van boven de 80 krijgen als eersten een prik, alsmede zorgpersoneel. In de eerste week werd de injectie in vijftig ziekenhuizen toegediend, maar inmiddels kunnen mensen ook terecht bij huisartsenposten en op speciaal ingerichte plekken, waaronder de paardenracebaan van Epsom. Tijdens de feestdagen gaat de vaccinatie gewoon door en aan het einde van de maand moeten vrijwel alle 80-plussers zijn gevaccineerd.
Centraal-Europa
In Polen zouden eind december de eerste mensen gevaccineerd moeten worden, zei een woordvoerder woensdag. Zodra het EMA het vaccin heeft goedgekeurd, gaan de vaccinaties beginnen. Prioriteit ligt bij zorgwerkers, verplegend personeel in verzorgingstehuizen, dienstverleners zoals politie en brandweer en 65-plussers.
In Hongarije krijgt de zorg ook voorrang. Eind deze maand worden de eerste vaccins verwacht, waarna de inentingen van start zullen gaan. De Hongaren wedden op meerdere paarden. Als enige land in de EU rollen ze ook het Russische Spoetnik V-vaccin uit, dat nu wordt getest. Het EMA staat dit als uitzondering toe, maar het Russische vaccin is niet welkom in andere EU-lidstaten. Viktor Orbán kondigde in november aan dat de Hongaren zelf kunnen kiezen welk vaccin ze willen, maar het hoofd van het Hongaarse centrum voor volksgezondheid weersprak dit vorige week.
In Tsjechië verwacht de regering eind januari te kunnen beginnen. Dezelfde groepen als in Polen krijgen als eerste het vaccin. In Slowakije moet men eerst een negatieve sneltest hebben om gevaccineerd te kunnen worden. Ook daar worden de eerste vaccins in januari verwacht.
In alle vier de landen is het vaccineren gratis en vrijwillig. Maar behalve de logistiek staan de Visegrad-landen voor een heel andere uitdaging: mensen overtuigen zich te laten inenten. In Centraal-Europa is de bereidwilligheid om zich te laten vaccineren laag. Dit komt met name door nepnieuws en desinformatie op sociale media.
Zweden
Zweden kan in januari met vaccineren beginnen. Ouderen, zieken en werknemers in de zorg krijgen voorrang. Een probleem in Zweden is de grote scepsis tegenover vaccinatie. Volgens een recente peiling wil slechts 46 procent van de inwoners zich laten inenten.
Die weerzin heeft te maken met een affaire uit 2009 toen 60 procent van de Zweden zich liet vaccineren tegen varkensgriep, een percentage dat hoger was dan elders. Er ontstond onrust na een studie dat het vaccin in zeldzame gevallen de slaapziekte narcolepsie kon veroorzaken, al vond een later onderzoek van wereldgezondheidsorganisatie WHO daar wereldwijd geen hard bewijs voor.
De architect van het Zweedse coronabeleid – dat nogal afwijkt van andere Europese landen – epidemioloog Anders Tegnell, was destijds betrokken bij dat vaccinatieprogramma. “De bijwerkingen waren onbekend. Ze verrasten destijds iedereen”, zei Tegnell onlangs tegen persbureau AFP. Hij hoopt dat de vaccinatiebereidheid omhoog zal gaan, als blijkt dat er bij het coronavaccin geen ernstige bijwerkingen optreden.