Marc Van Ranst: ‘Het is niet omdat er een kalkoen op tafel staat dat het geen lockdownfeest is, hé’

De besmettingscijfers stijgen niet alleen, ze stijgen ook almaar sneller. Hoe verhouden ze zich op dit moment tot de piek van de tweede golf?

Van Ranst: “Qua besmettingscijfers zitten we momenteel op ongeveer 10 procent van de piek in de tweede golf. Toen hadden we 25.000 nieuwe besmettingen per dag, nu minder dan 2.500. Daar wordt weinig nadruk op gelegd, maar die zeer snelle daling in enkele weken tijd hebben we te danken aan de mensen die de maatregelen volgen. Die daling zagen we ook in de ziekenhuisopnames en het aantal mensen op intensieve zorg, en daarvoor mogen we ons toch een beetje op de borst slaan. Een maand geleden waren we nog de slechtste leerling van de Europese klas, met het hoogste aantal besmettingen, nu staan we op de zevende plaats. Die snelle verbetering hebben andere landen niet kunnen bewerkstelligen.”

Met kerst vieren we voor de 2.020ste keer de komst van de Heiland, maar hoeveel heil mogen we verwachten van de kerstvakantie?

“We moeten er geen doekjes om winden dat twee zaken mekaar wellicht zullen tegenwerken tijdens die twee weken vakantie. Enerzijds zijn in die periode veel meer mensen thuis, zijn de scholen dicht en draaien de bedrijven op een laag pitje. Dat is goed, want het zorgt ervoor dat er minder sociale contacten zijn. Anderzijds wordt dat effect misschien tenietgedaan, doordat mensen elkaar ontmoeten met Kerstmis en Nieuwjaar, ook al is het verboden.”

“Als je de beenhouwers en de traiteurs hoort, weet je dat er gezondigd zal worden. Toch verwachten we dat die veertiendaagse een ‘reset’ wordt voor de epidemie, zoals we dat elk jaar ook zien met het griepvirus dat tijdens de kerstvakantie wordt teruggedrongen. Mits we voorzichtig zijn, zal de impact van kerst en nieuw meevallen.”

Ook zonder extra maatregelen van de overheid?

“Het hangt volledig van ons af. We moeten niet doen alsof de epidemie een natuurfenomeen is waartegen de overheid maatregelen neemt en dat daarmee de kous af is. Het is de bedoeling dat we de maatregelen naleven. Wat we in de verf moeten zetten, is dat een kerst- of nieuwjaarsfeest met meer mensen dan toegelaten óók een lockdownparty is, met boetes en eventueel zelfs de inbeslagname van je auto tot gevolg.”

“Ik hoor het her en der: ‘Wij gaan kerst met tien man vieren. Maar die lockdownfeesten, dat is een regelrechte schande’. Het is niet omdat er een kalkoen op tafel staat dat het geen lockdownfeest is, hé. Het dreigt zelfs een lock-upfeest te worden, want het Antwerpse parket heeft voor lockdownfeestjes al celstraffen tot drie maanden gevorderd.”

Hebben schoolvakanties tot nu toe eigenlijk al voor de gewenste daling van de besmettingen gezorgd?

“De verlenging van de herfstvakantie met een week heeft volgens cijfers van de CLB’s alvast de ‘reset’ gebracht die we ervan verwacht hadden. Tijdens schoolvakanties maak je enorme winst, doordat de mobiliteit ingeperkt wordt. Twee miljoen mensen — leerlingen, scholieren en onderwijspersoneel — zijn anders elke weekdag onderweg van en naar school, vaak met de bus, tram of trein. Maar de mobiliteit wordt nóg grootschaliger ingeperkt, doordat ouders tijdens de vakantie thuisblijven om voor de kinderen te zorgen.”

In de huidige besmettingscijfers zit de grootste stijging relatief gezien bij de jonge kinderen. Immunoloog Hans-Willem Snoeck noemde hen in ‘Terzake’ ‘op zijn minst de hulpmotor’ van de epidemie. Bent u het daarmee eens?

“Dat is normaal, waarom zouden kinderen eraan ontsnappen? Ze maken deel uit van de samenleving waarin het virus rondwaart. Ik kan me met het woord ‘hulpmotor’ verzoenen, maar het openbaar vervoer en het bedrijfsleven zijn óók hulpmotoren.”

“Ik zing niet mee in het koor van ‘het is allemaal de schuld van de scholen’. Ja, er gaan stemmen op om de kerstvakantie te verlengen. Maar als je zo’n maatregel invoert, moet je ook weten wanneer je de scholen weer kan openen, en moet je ervoor zorgen dat twee weken later, wanneer de cijfers weer stijgen, niet weer de roep weerklinkt om ze opnieuw te sluiten. We moeten onderwijs en gezondheid proberen te verzoenen, en daartoe zijn er maatregelen genomen. De keuze is gemaakt ze open te houden en dat valt al bij al wel mee. Dat is het objectieve beeld. We mogen ons niet laten leiden door de emotie van ‘onze kinderen zijn proefkonijnen’.”

Dus een verlenging van de kerstvakantie is wat u betreft niet aan de orde?

“Nieuwjaar valt laat in de vakantie en rond de jaarwisseling zal er weer meer mobiliteit zijn. Om te verhinderen dat dit resulteert in opnieuw meer viruscirculatie — wat overigens niet zou gebeuren, mocht iedereen zich aan de regels houden — zou een verlenging van de kerstvakantie een oplossing kunnen zijn. Maar dat is een beslissing die de ministers moeten nemen, er is geen reden om daar nu al voor te pleiten. Die beslissing zal afhangen van de ontwikkeling van de cijfers tijdens het verlof.”

“Of dat besluit ook tijdens de vakantie nog genomen kan worden? De politici zullen er nu niet over beslissen, maar ze kunnen wel al argumenten op een rijtje zetten en de knoop doorhakken, zodra ze zien dat de mensen zich niet aan de maatregelen houden. Maar we willen onze kinderen hun scholing toch niet ontzeggen? Velen zijn het beu niet naar school te kunnen. De kerstvakantie verlengen en de leerachterstand inhalen door de zomervakantie in te korten? Die zomervakantie is in België heilig, hoor. Dat is een politiek, syndicaal en toeristisch mijnenveld, en het is te vroeg om daarover te filosoferen.”

Bent u er zelf gerust in dat de kerstvakantie ons in rustiger epidemiologisch vaarwater zal brengen, of houdt u toch uw hart vast?

“We hebben de luxe niet om ons gerust te voelen. Niet omdat ik twijfel aan de maatregelen op zich, maar aan de mate waarin ze worden nageleefd. We moeten blijven herhalen hoe belangrijk dat is. Maar ook, en vooral, dankbaar zijn voor diegenen die al maandenlang de regels volgen. We schenken veel aandacht aan de zondaars, terwijl de overgrote meerderheid weinig aandacht krijgt.”

Als het na de kerstvakantie aanzienlijk kouder wordt, riskeren we dan niet dat de ramen en deuren op school dichtgaan en we de geboekte winst snel weer kwijtspelen?

“Ja, maar laat ons hopen dat dit niet gebeurt. Scholen beginnen stilaan het nut van de CO₂-meters in te zien, merk ik aan de vragen die ik daarover krijg. Ze hebben gesnapt dat goede ventilatie een belangrijk instrument in het indammen van de virusverspreiding is.”

Is er één wezenlijk advies dat u het Overlegcomité wil geven?

“We hebben afgesproken daarover niet te communiceren. Maar er ís geen ‘golden ticket’ of ‘quick fix’. Het resultaat dat we nu zien, is dat van alle maatregelen samen. De maatregelen die er zijn, zijn heel gepast, maar ze moeten gevolgd worden. We zien wel dat verschillende landen graviteren naar ongeveer dezelfde aanpak als de onze. Ook de Zweden hebben nu ingezien dat het op hun soepeler manier niet geweldig lukt. Mijn kerstboodschap kan ik wél verklappen: ik wens een goede gezondheid aan alle mensen van goede wil, en nog meer gezondheid aan mensen van minder goede wil. Want die gaan het heel hard nodig hebben.”