Enkele maanden nadat Napoleon in 1815 in Waterloo werd verslagen werd in Sint-Huibrechts-Lille, een deelgemeente van Neerpelt, Peter Jan Vrancken geboren, de grootvader van mijn bompa. Hij was een dagloner, een voor zijn tijd geletterd man, die zich sterk interesseerde in horloges. Zelf stierf hij al op 45e jarige leeftijd aan een longontsteking. Slechts één van zijn 4 kinderen leefde langer dan een jaar. Peter Jan legde echter de basis voor een lange traditie van horlogemakers in de familie Vrancken waarvan de afstammelingen vandaag winkels uitbaten in Westerlo, Kerkhoven, Kaulille en Waterschei.

Hendrik Vrancken, de enige zoon van Peter Jan en vader van mijn grootvader Lambert, was 8 toen zijn vader stierf. Hij erfde diens uurwerkatelier en had al wat knepen van het vak geleerd van zijn vader. Omdat hij samen met zijn moeder boerderij Den Hak in Goolder Bocholt diende te runnen verdiende hij al op jeugdige leeftijd de kost met het herstellen van horloges en klokken en de verkoop ervan in de omgeving. In het begin van de 20e eeuw werd dit werk in de regio Waterschei verder gezet door zijn zoon Ties, die echter enkele weken voor het uitbreken van WOI in Neeroeteren werd vermoord toen hij op ronde was om horloges en klokken te verkopen. Een tiental jaren later zou broer Zjang samen met diens weduwe in Waterschei deze stiel verder zetten. Ties’ zoon Hendrik zou rond 1930 in de Stalenstraat in Waterschei een eerste horlogewinkel openen.

Mijn grootvader – Lambert Vrancken, door iedereen Hub genoemd – was de jongste van een gezin van 16. Toen hij na zijn militaire dienst 1 dag gewerkt had in de munitiefabriek van Kaulille was hij dat werk al beu en wou ook hij horloges gaan verkopen. In 1923 trouwde hij met Maria Vanderfeesten, een achternicht, die opgegroeid was in een gezin van 9, dat een café uitbaatte in Neerpelt. Haar ouders bottelden bier en maakten zelf limonade die ze in de omgeving verkochten. Beiden gingen inwonen bij de ouders van mijn grootvader die ondertussen verhuisd waren naar de Breeërkiezel in Bocholt. Ze kregen op 15 jaar 12 kinderen, waarvan er een zeer jong stierf.

In 1938 verhuisde het gezin naar Kerkhoven waar in 1944 nog Pol geboren werd. Op de Zwarte Weg in Kerkhoven werd tot 1964 een winkel uitgebaat waar horloges, klokken en dergelijke verkocht werden. In het begin van de jaren ’50 had dochter Jet – mijn moeder – er ook enkele jaren een hoedenwinkel. Bompa bestuurde het gezin met principes uit die tijd. Zo moest en zou de oudste zoon horlogemaker worden, werden verschillende kinderen ingeschakeld in het herstellen van horloges, worden de vrijers die dochters of zonen binnenbrengen met een bijzonder kritische blik bekeken… Het gezin wordt door zonen en dochters echter als hartelijk omschreven. Moeke is degene die alles en iedereen in alle conflicten bijeenhoudt.

Naast anekdotes over het gezinsleven bevat het boek informatie over tal van verrassende figuren en feiten. Zo maakt mijn overgrootvader Hendrik Vrancken deel uit van het comité dat in 1912 de beruchte verplaatsing van de kerktoren in Bocholt tot een goed einde brengt, zorgt nonkel Nelis (een broer van bompa) ervoor dat Leopold III in 1944 tijdens de laatste dagen voor zijn ballingschap een peterschapsdocument ondertekent voor Pol als 7e zoon, wordt in 1945 onder leiding van moeke’s broer Matthieu een spoorwegbrug over het kanaal in Balen-Wezel opgeblazen teneinde de toevoer van Duits materiaal naar Antwerpen ongedaan te maken, zit mijn grootvader in de comités dat in Bocholt en Kerkhoven voetbalploegen oprichten, moet een gerenommeerd café in het centrum van Bocholt van bompa’s zuster Aldegonda plaats maken voor de uitbreiding van de brouwerij-Martens en betaalt de brouwer aan het gezin een fikse schadevergoeding wegens het breken van een eerdere belofte...

Uit het boekje ‘Moeke en bompa’ blijkt ook welk een immense transformatie onze samenleving de afgelopen eeuw ondergaan heeft. Zo boekte onze gezondheidszorg de afgelopen eeuw een immense vooruitgang want nog geen eeuw geleden stierven kinderen vaak al op jonge leeftijd en waren banale ziektes ook voor ouderen vaak dodelijk. Ook opvoedkundig werd een reusachtige weg afgelegd. Het boek zit op dat vlak vol met praktijken die vandaag de dag ondenkbaar zijn. En wat te denken over de communicatie? In 1934-35 zit een hele buurt gekluisterd aan de radio van mijn grootouders aan de Breeërkiezel in Bocholt om te horen wat er gebeurd was met koning Albert I en koningin Astrid. Vraag is echter of wij met al die vooruitgang zoveel gelukkiger geworden zijn dan het gezin dat door moeke en bompa opgevoed werd?

Het boek kost 10 € (+ 2,5 € verzendingskosten) en kan besteld worden via luc.vanheerentals@telenet.be