Vaccinspecial VTM NIEUWS: uw vijf grootste vragen over het coronavaccin beantwoord

Nee, de coronavaccins zorgen niet voor onvruchtbaarheid en nee, bij toediening worden er geen chips in ons lichaam ingeplant. Het waren maar enkele van de weerleggingen die de experts in de coronaspecial moesten ondernemen op bedenkingen die lezers en kijkers hadden geuit.

De special maakte vooral duidelijk dat heel wat mensen zich nog zorgen maken over de vaccins die weldra op de markt komen, en in ons land gratis zullen worden toegediend aan wie dat wil, zij het eerst bij bewoners van woonzorgcentra en zorgpersoneel. In dit artikel een antwoord op vijf grote vraagstukken.

Zijn de vaccins honderd procent veilig? Ook op lange termijn?

Xavier De Cuyper, hoofd van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen, heeft onderhandeld met het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) en met de producenten over de coronavaccins. Hij weet dus alles van de regelgeving daarrond. Aan hem de vraag die iedereen zich stelt: zijn de vaccins 100 procent veilig?

“Je moet altijd voorzichtig zijn met 100 procent. Nul risico bestaat niet”, zegt De Cuyper. “Maar het is belangrijk om te zeggen dat er bij vaccins en geneesmiddelen een heel strikte procedure is waarbij de veiligheid, kwaliteit en doeltreffendheid zeer grondig wordt geanalyseerd. Dat is natuurlijk 100 procent ook hier gebeurd. We hebben ons nu enkel georganiseerd om het sneller te doen, maar met dezelfde serieux en met hetzelfde professionalisme.”

“De evaluatie rond de kwaliteit, veiligheid en doeltreffendheid van het vaccin, dat is in handen van het EMA. Zij doen hun werk met de beste wetenschappers ter wereld”, aldus De Cuyper. “Parallel daarvan, maar totaal afzonderlijk, heeft de Europese Commissie overleg gevoerd met specifieke bedrijven die een kandidaat-vaccin hebben geproduceerd. Dat zijn zware onderhandelingen waarbij veiligheidsvoorwaarden opgelegd werden door de lidstaten en de Commissie.”

“Het is op zich niet abnormaal dat we in de komende weken en maanden bijwerkingen zouden zien”, aldus nog De Cuyper. “Ook met de klassieke procedures, met meer tijd, is er altijd risico. Het is belangrijk om alles te registreren, zodat we ook de opvolging van het vaccin kunnen verzekeren.” 

Hoe kom ik te weten wanneer ik aan de beurt ben? Kan ik zelf kiezen welk vaccin ik krijg? Ga ik achteraf weten welk vaccin ik kreeg toegediend? 

“Je kan niet zelf kiezen welk vaccin je krijgt”, legt Dirk Ramaekers uit. Hij is hoofd van de Taskforce Vaccins en dus de man die ervoor moet zorgen dat de uitrol in ons land goed zal verlopen. Het vaccin van Pfizer is het eerste dat in Europa zal worden goedgekeurd. Daarmee zullen we dus ook beginnen. Moderna heeft als tweede in de rij een goedkeuring aangevraagd in de VS en Europa. Het vaccin van het Duitse farmabedrijf CureVac landt wellicht als derde in ons land.

“We starten met de rusthuizen, de bewoners en het personeel”, aldus Ramaekers. “Vervolgens gaan we naar de gezondheidsmedewerkers. Daarna komt een veel grotere groep, dan zitten we waarschijnlijk al in maart.” Het gaat dan om ruim 2 miljoen 65-plussers en vervolgens de 45- tot 65-jarigen met onderliggende gezondheidsproblemen. We genieten wellicht opnieuw van zomers weer wanneer de rest van de volwassen bevolking aan de beurt is. 

Je zal in principe persoonlijk worden gecontacteerd wanneer jij in aanmerking komt om binnenkort te worden gevaccineerd. “Enerzijds zal er publiek worden gecommuniceerd over de fase van de vaccinatiestrategie die aanbreekt”, zegt Ramaekers. “Anderzijds zal je ook persoonlijk worden verwittigd, dat zal vooral via de lokale besturen gebeuren.” Iedereen zal daarbij ook de nodige informatie krijgen over het vaccin zelf.

“Wat risicopatiënten betreft, die zullen we allicht opsporen via de huisartsen. Zij zijn daar het best voor geplaatst, net als thuisverpleegkundigen en apothekers. We hebben momenteel geen database van risicopatiënten.”

Als burger zal je weten welk vaccin je krijgt. “Elke Vlaming zal kunnen terugvinden wanneer en welk vaccin hij heeft gekregen.” 

Wat zijn de bijwerkingen? En wat met mensen met allergieën?

“Er zijn mogelijke bijwerkingen”, erkent vaccinoloog Pierre Van Damme. “Dat zijn bijwerkingen die we ook zien bij andere vaccins: lokale bijwerkingen van roodheid, spierhardheid, pijn op de plaats van de injectie. Dat hangt samen met het prikje dat je krijgt, we zien het iets vaker bij jongeren dan bij ouderen. Daarnaast is er bij sommigen (10 procent van de gevallen) kans op een beetje koorts, hoofdpijn en vermoeidheid. Dat verdwijnt binnen de één à twee dagen, dat is zeer geruststellend.”

“De bijwerkingen zijn erg beperkt en verdwijnen snel, maar we volgen dat goed op”, vat Van Damme samen. “In de studiegroepen zaten ook mensen met diabetes en nier- of leverfalen en ook daar waren weinig bijwerkingen en werkte het vaccin goed”, voegt hij toe.

De Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) is een onderzoek gestart naar vijf allergische reacties bij mensen die afgelopen week het vaccin van Pfizer/BioNTech kregen toegediend. Ook in het Verenigd Koninkrijk werden er al twee allergische reacties op het vaccin gemeld. 

Geen reden tot paniek, aldus Van Damme. Er wordt wel voorzichtigheid ingebouwd. “Een allergie op een aantal voedingsbestanddelen in het algemeen, is geen reden om zich niet te laten inenten”, stelt hij. “Wat wel een reden is om bezorgd te zijn, is wat men noemt een anafylactische reactie, dat zijn heel ernstige reacties op het geneesmiddel of het vaccin. Tegen mensen die in het verleden zo’n anafylactische reactie hebben gehad op een bestanddeel in het vaccin, gaan we zeggen om het niet te laten toedienen.”

Ben ik meteen beschermd na vaccinatie? Wat betekent dat voor mij individueel? En hoelang ben ik beschermd?

“We hebben een aantal dagen nodig om de persoonlijke bescherming op gang te brengen na vaccinatie”, aldus Van Damme. “Men schat op basis van de wetenschappelijke evidentie dat het vaccin begint te werken op dag 10 of dag 14. Er wordt nog onderzocht of je dan ook beschermd bent om het nog aan anderen door te geven.”

Krijgt iemand die al gevaccineerd is bepaalde voordelen? “Die zal dezelfde maatregelen moeten volgen als de mensen die nog niet gevaccineerd zijn”, legt de vaccinoloog uit. “Tot we de groepsimmuniteit hebben. Dan gaat er waarschijnlijk een soort van algemene versoepeling komen.”

We moeten dus meer energie steken in het verhogen van de vaccinatiegraad, dan in het systematisch zien wie er indivueel beschermd is. “We gaan niet onmiddellijk testen, dat is operationeel ook heel moeilijk. Dat doen we trouwens ook niet bij de bekende kindervaccinaties. We moeten er daar voor zorgen dat er zoveel mogelijk van onze zuigelingen en schoolkinderen gevaccineerd zijn. Hier is dat hetzelfde. We moeten ervoor zorgen dat we die vaccinatiegraad van 70 procent en meer bereiken om het virus klein te krijgen. Niet ons gaan focussen op ‘die is beschermd’ en ‘die niet’. De mensen die niet gevaccineerd kunnen worden (zoals bijvoorbeeld zwangere vrouwen), gaan beschermd worden door de groepsimmuniteit.” 

Voor zover men nu al heeft kunnen vaststellen, biedt een vaccin allicht minstens een jaar bescherming. “Er zijn weinig vaccins die beschermen voor het leven”, stelt Van Damme. “De nodige studies zijn opgezet om de langetermijnwerkzaamheid op te volgen en daaruit zien we dat de bescherming minstens een jaar blijvend is. Dat moet opgevolgd worden.”

Zal ons leven weer normaler zijn tegen volgende zomer?

“Als we weten dat België al vijf vaccins heeft gekocht, dat die sneller worden goedgekeurd, dat die op de markt komen en dat we die ook kunnen uitrollen, dan is de kans groot dat we tegen de zomer in een heel andere situatie zullen zitten.”

“Afstand houden zal tegen dan mogelijk versoepeld kunnen worden. Wat mondmaskers betreft, is het volgens mij niet verkeerd om bijvoorbeeld in de winter in het openbaar vervoer mondmaskers te blijven dragen, zeker als er veel bovenste luchtweginfecties circuleren. Maar niet in het dagelijkse leven.”