Een tien voor gezelligheid: waarom alle kerstfilms dezelfde ingrediënten hebben

“Gewoon, de simpele magie van Kerstmis.” Dat is waar celebrity chef Jennifer Wade, het hoofdpersonage van A Christmas To Remember, naar streeft. Ze heeft heimwee naar het kerstfeest uit haar kindertijd en bezwijkt haast onder de druk die het drukke leven van een New Yorkse socialite met zich meebrengt. En ze staat op het punt om aan die druk te bezwijken en niet alleen de magie van Kerstmis, maar de eeuwige liefde terug te vinden.

Dat is, kort samengevat, de plot van deze kerstfilm, die twee woensdagen geleden werd uitgezonden op VTM 2. Het is een van de vele kerstfilms die de commerciële zender in deze weken op je afvuurt, en naast een affiche met een groen-rood kleurenpalet hebben ze ook allemaal een titel waarin het woord ‘Christmas’ valt, zoals The Christmas Apprentice, Rocky Mountain Christmas, A Christmas Reunion en Once Upon a Time at Christmas. Op Netflix vind je onder andere A California Christmas, The Christmas Chronicles 1 en 2, Christmas Wonderland en de nieuwe, Belgisch-Nederlandse coproductie De Familie Claus. Een mens kan, als hij dat wil, kerstfilms bingen tot ver na Pasen.

Zelden origineel

Er zijn klassieke kerstfilms, die zich van de massa onderscheiden. Zoals de bitterzoete Hollywood-klassieker It’s A Wonderful Life, die de standaard zette; de kinderkomedie Home Alone; de actiefilm Die Hard; en de Britse romcom-met-een-ensemblecast Love Actually. Toch zijn de meeste kerstfilms zelden ‘origineel’ te noemen. Deze week bekeek ik zowel A Christmas To Remember als De Familie Claus: de ene is een romantisch melodrama, de andere een sprookjesachtige familiefilm. Toch volgen ze grotendeels hetzelfde recept, ook al wordt het anders afgekruid. Nostalgie en gezelligheid zijn daarbij de voornaamste ingrediënten.

A Christmas To Remember volgt zelfs een zeer specifieke formule: die van de Hallmark-film. Hallmark, het bekende bedrijf achter de wenskaarten, heeft in de VS een eigen kabelzender, Hallmark Channel. In 2019, zo schrijft The New Yorker, produceerde Hallmark 103 films voor de zender, waarvan veertig over Kerstmis gingen. De Countdown To Christmas-programmering, die van oktober tot januari loopt, lokte dat jaar 72 miljoen kijkers.

Al die kerstfilms volgen nochtans dezelfde formule. Ze worden gedraaid in vijftien dagen (de opnameperiode van de gemiddelde Hollywood-film duurt drie à vier maanden) op basis van een scenario dat uit negen bedrijven bestaat. Ze zijn kijkvoer voor de hele familie – ze bieden liefde-zonder-seks en van geweld is geen spoor. Toen in een van de scenario’s het woord ‘suck’ opdook, werd het uit de film geknipt. Hallmark-films hebben als ambitie om hun kijkers te laten “voelen dat er goede mensen bestaan, that could make you feel happy to be part of the human race”, vatte CEO Bill Abbott het samen in The New Yorker.

De onderliggende toon van de meeste hedendaagse kerstfilms lijkt te zijn dat zulke mensen uit lang vervlogen tijden komen. In hun zoektocht naar nostalgie zijn zulke films bijna anti-modernistisch: ze schetsen een wereldbeeld waarin grootsteden een nare toekomstdroom lijken, waarin het motto ‘beter een goede buur dan een verre vriend’ heilig is, en waarin kleine ambacht centraal staat. Voor de hoofdpersonages uit deze films is de industriële revolutie vooral iets dat andere mensen is overkomen.

Homemade appeltaart

Dat geldt voor A Christmas To Remember, waarin Jennifer (vertolkt door Mira Sorvino, die in een ver verleden een Oscar won voor haar rol in Mighty Aphrodite) aan het einde van de film haar drukke bestaan in New York inruilt voor een gezellig gezinsleven in North Creek, een klein dorpje waar de tijd lijkt te hebben stilgestaan – je kunt de plaatselijke dierenarts ‘betalen’ met een huisgebakken appeltaart en de buren komen gewoon de keuken binnenlopen.

Maar het geldt in zekere zin ook voor De Familie Claus, waarin de jonge Jules (Mo Bakker) opnieuw van kerst leert te houden wanneer hij ontdekt dat zijn opa (Jan Decleir) de kerstman is. Jules’ moeder heeft een ambachtelijk koekjesrecept waarmee ze ten strijde trekt tegen de industriële koekjesfabriek van de norse Jantien. Decleirs personage heeft dan weer een ouderwetse speelgoedwinkel, die in het echte leven al lang geleden van de markt werd verdreven door de Dreamlands of – o ironie! – de Hallmarks van deze wereld. En wanneer Jules’ familie arriveert in hun nieuwe huis, staan de overburen meteen aan de deur met gebak.

Het drama schuilt in het feit dat Kerstmis in het water dreigt te vallen. Jules “haat kerst” sinds het overlijden van zijn vader op kerstavond, terwijl het kerstfeest van Jennifers love interest John “niet meer hetzelfde” is sinds zijn vrouw overleed. Maar met de vier hoofdingrediënten – nostalgie, gezelligheid, (familie)liefde en een rijk versierde kerstboom – valt elke kerst te redden, lijkt de boodschap. Probeer gewoon niet ál te veel af te wijken van het recept.

Origineel is het allerminst. Zeker A Christmas To Remember is een film om snel weer te vergeten. Maar de doorsnee-kerstfilm heeft dezelfde ambitie als de doorsnee-kersttrui: stijlvol of eigenzinnig hoeft het niet te zijn, maar warm en herkenbaar wel. Daarin schuilt, in de woorden van Jennifer, “de simpele magie van Kerstmis”.