Jupiter en Saturnus zullen er in de kerstweek voor het eerst sinds de middeleeuwen weer uitzien als een dubbelplaneet

In werkelijkheid bedraagt de afstand tussen Jupiter en Saturnus op 21 december nog steeds ongeveer vijf keer de afstand tussen de zon en de aarde, wat zowat het dichtste is dat ze ooit bij elkaar kunnen geraken. Maar aan de hemel ziet het eruit alsof de afstand tussen de beide planeten slechts een vijfde van de diameter van de volle maan is. 

Als we dat in kilometers uitdrukken, wordt het belang van het woord "lijken" direct duidelijk: vijf keer de afstand tussen de zon en de aarde is een kleine 750 miljoen kilometer, een vijfde van de diameter van de maan is 347 kilometer. 

Bekijk hier de reportage van "Het Journaal" en lees voort onder de video:

"Alignmenten tussen deze twee planeten zijn tamelijk zeldzaam, ze komen zowat elke 20 jaar voor, maar deze conjunctie of samenstand is uitzonderlijk zeldzaam door hoe dicht de planeten bij elkaar zullen lijken te staan", zei astronoom Patrick Hartigan van de Rice University. "Je zou al helemaal terug moeten gaan naar de 4e maart 1226, net voor zonsopgang, om een dichter alignment tussen deze twee planeten aan de hemel te kunnen zien."

Jupiter en Saturnus zijn sinds de zomer al dichter bij elkaar aan het komen aan de hemel. Jupiter staat dichter bij de zon dan Saturnus en doet zo'n 12 jaar over een volledige baan rond de zon, Saturnus zo'n 29,5 jaar. Jupiter gaat met zo'n 13 kilometer per seconde sneller dan Saturnus rond de zon, Saturnus haalt 'maar' zo'n 9,7 km/s. Daardoor was Jupiter Saturnus aan het 'inhalen' en vandaag komen de twee planeten bij elkaar. Vanaf de aarde gezien, dichter bij de zon, staan ze dan bijna op één lijn en erg dicht bij elkaar, zoals atleten die bij een loopwedstrijd in een binnen-  en een buitenbaan op dezelfde lijn zitten, eruitzien voor een toeschouwer in het midden van de piste. 

Van de 16e tot de 25e december bedraagt de afstand tussen de twee planeten minder dan de diameter van de volle maan en vanavond is dat zelfs maar een vijfde van de diameter. 

"Op de avond van de dichtste benadering, op 21 december, zullen ze eruitzien als een dubbelplaneet, en slechts gescheiden zijn door een vijfde van de diameter van de volle maan", zei Hartigan. "Voor de meeste mensen die door een telescoop kijken, zullen de twee planeten en verschillende van hun grootste manen die avond zichtbaar zijn in het hetzelfde gezichtsveld."  

De beste omstandigheden om de samenstand te zien, zijn te vinden aan de evenaar, maar het fenomeen is, als het weer het toelaat, overal op aarde waar te nemen met een eenvoudige telescoop of verrekijker. 

Een nadeel voor mensen op onze breedtegraad is wel dat de twee planeten erg dicht bij de horizon staan 's avonds en al na korte tijd achter de horizon verdwijnen.

"Hoe verder naar het noorden iemand zich bevindt, hoe minder tijd hij heeft om een blik op te vangen van de samenstand, voor de planeten achter de horizon verdwijnen", zei Hartigan. Gelukkig zijn de planeten helder genoeg om ook in het schemerduister gezien te kunnen worden, en mogelijk is dat de beste tijd om ze te bekijken. 

Een uur na zonsondergang zullen de planeten immers voor iemand in Londen of Antwerpen nog maar iets meer dan 5 graden boven de horizon staan. Wie een vrij zicht heeft op de horizon in het zuidwesten, kan ze dan nog wel zien, maar waarschijnlijk is het toch beter zo snel mogelijk na zonsondergang te gaan kijken. 

Als het op 21 december bewolkt is, kan men ook de volgende dagen nog kijken want zoals gezegd, tot de 25e december lijken de twee planeten dichter bij elkaar te staan dan de diameter van de maan. 

Een andere mogelijkheid is wachten tot Jupiter en Saturnus nog eens even dicht bij elkaar staan maar dan hoger in de hemel, zodat ze langer te zien zijn. Dat zal wel pas gebeuren op 15 maart 2080, zei Hartigan. En wie dat mist, heeft wel definitief zijn kans verkeken: de volgende keer dat het nog eens gebeurt is dan pas na het jaar 2400.  

Bron: persbericht van Rice University.