Direct naar artikelinhoud
AchtergrondCoronavirus

Waarom de grens met het VK dichtgaat, maar toeristen wel vlot naar een rode zone kunnen reizen

In maart gingen de Belgische grenzen wel dicht. Zo'n scenario willen de politici deze keer absoluut vermijden.Beeld Photo News

Als er een nieuwe variant van het virus opduikt in het Verenigd Koninkrijk, sluit ons land prompt de grenzen met het eiland. Ondertussen mogen duizenden vakantiegangers wel vertrekken naar rode zones. Waarom sluiten we de ene keer wél de grenzen en de andere keer niet?

Het kernkabinet heeft maandag het reisverbod met het Verenigd Koninkrijk nog eens voor 24 uur verlengd. Dat verbod kwam er zondag nadat een nieuwe, nog besmettelijker variant van Covid-19 opdook op het eiland. 

Toch blijft het voor velen wat wringen. Want de grenzen met het VK mogen nu wel dicht zijn, de andere grenzen staan nog zo goed als helemaal open. Het voorbije weekend vertrokken zo’n 10.000 vakantiegangers per dag vanop Zaventem naar een vakantiebestemming. De reizigers lijken zich niet te storen aan de ontradende maatregelen die onze overheid nam, namelijk verplichte quarantaine voor wie straks terugkeert uit een rode zone en strengere controle op het invullen van het Passenger Locator-formulier.

Reizen is namelijk niet verboden, al wordt het sterk afgeraden. Maar verbieden gaat nu eenmaal niet, zei premier Alexander De Croo (Open Vld) vorige week nog. De eerste golf, waarbij de grenzen wel dichtgingen, heeft ons namelijk geleerd dat een land op slot zetten niet realistisch is. Bovendien is zo’n sluiting ook iets wat alleen maar kan als het Europees geregeld is, klinkt het al enkele maanden.

Ons land heeft voor het sluiten van de grenzen met het Verenigd Koninkrijk nochtans niet gewacht op een Europees akkoord. Omdat het hier om een noodgeval gaat, zegt Sofie Demeyer, woordvoerster van minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V). “Een noodgeval vraagt nu eenmaal verregaande maatregelen. De bedoeling was om die maatregel al te nemen en dan alsnog Europees te overleggen.”

De woede van de reissector 

In noodgevallen kan grenzen sluiten dus wel degelijk. De vraag is dan waarom dat nog niet gebeurd is voor alle vakantieverkeer. Aan de experts van het eerste uur zal het alvast niet liggen. Zowel viroloog Marc Van Ranst als biostatisticus Geert Molenberghs heeft zich al meermaals de woede van de reissector op de hals gehaald. Omdat ze al maanden zeggen dat de grenzen sluiten wellicht het effectiefste middel zou zijn om deze pandemie in te dijken.

En ze zeggen dat niet zomaar. Steeds meer onderzoek wijst uit dat het internationaal over-en-weergereis een grote rol speelde in zowel de eerste als de tweede golf. In maart waren het voornamelijk de skiërs. En op het einde van de zomer bleek nogal vaak de ‘Spaanse variant’ op te duiken tussen de nieuwe besmettingen in heel wat Europese landen. Een Oostenrijkse studie toonde afgelopen zomer ook dat vooral internationale luchtverbindingen een rol gespeeld hebben in de verspreiding van covid. En in november verscheen een Nieuw-Zeelandse studie in The Lancet die aantoont dat een ruime meerderheid van het aantal besmettingen in het land aan ‘import’ kan worden toegeschreven.

Grenzen afsluiten is inderdaad niet eenvoudig, weet professor Europese politiek Hendrik Vos (UGent). Dat heeft de eerste lockdown ons geleerd. Zeker als het om de Europese binnengrenzen gaat. “Die hebben we de voorbije decennia heel poreus gemaakt”, legt hij uit. “We hebben ons leven grensoverschrijdend georganiseerd. Mensen gaan aan de andere kan van de grens naar de bakker, hun kinderen gaan er naar school. Onze grenzen zijn ‘vloeiend’. Die dichtmaken is moeilijk. Dat is een groot verschil met landen waar nog slagbomen staan en waar je documenten nodig hebt om een grens over te geraken.”

Het is wel een pak makkelijker om de grens met het VK te sluiten. Net omdat er tussen het eiland en het continent minder spontaan grensverkeer is, meent professor Vos. Iemand vanuit Oostende zal niet snel eens een brood gaan halen in pakweg Dover.

Onbetreden paden

Maar grenzen sluiten mag dan moeilijk zijn, onmogelijk is het zeker niet. Meer nog, Europa heeft zelfs noodremmen ingebouwd waardoor je juridisch gezien je grenzen kan sluiten als je dat wil. “Dat is in het verleden ook al gebeurd. Denk maar aan het wereldkampioenschap voetbal in Duitsland, waarbij men vreesde dat er hooligans naar hier zouden overkomen. Toen zijn de grenzen wel degelijk een tijdlang gesloten”, stelt Vos. “We zitten in een tijd waar we alleen onbetreden paden hebben en er geen draaiboeken zijn. Dan geldt enkel de politieke beslissing. Eigenlijk komt het hier op neer: als je de grenzen sluit, dan is dat zo. Dat is trouwens wat we nu doen het met het VK.”

Waarom willen politici, en niet alleen de Belgische overigens, de grenzen van hun land dan geen tweede keer op slot doen en enkel essentiële reizen toelaten? Spelen hier lobbymechanismen mee? “Ik vermoed het niet”, stelt Hendrik Vos. “Ik denk dat we het eerder in het DNA van onze bestuurders moeten gaan zoeken. Het milieu waarin zij zitten speelt wellicht een rol. Weet u nog dat het tijdens de eerste lockdown wel toegestaan was om te fietsen maar niet om te vissen? Je kon dat virologisch niet uitleggen. En het kwam ook niet door een sterke fietslobby. Wel door het feit dat heel wat bestuurders zelf al eens geneigd zijn om op een fiets te stappen. Net zoals het voor hen evident is om te reizen en grenzen niet als grens te zien. Grenzen sluiten is dus wellicht het laatste wat ze uit hun gereedschapskist willen halen.”