Bart De Wever: ‘In dit tijdperk zijn conservatieve gedachten voor de intellectuele elite zoals een geslachtsziekte’

Beste Roger,

Je was een trots conservatief. In dit tijdperk zijn conservatieve gedachten voor de intellectuele elite echter zoals een geslachtsziekte. Ze kunnen vermeden worden door deugdelijk links te leven. En het is je eigen schuld als je ze hebt. Zoals je zelf schreef: wie conservatief is, is voor linkse opiniemakers ‘geen andersdenkende om het gesprek mee aan te gaan, maar een zieke om te mijden’.

De wortels van de weerzin tegen al wie zich niet onvoorwaardelijk achter progressieve idealen schaart, lopen diep. Hun voedingsbodem was mei 1968, wanneer Parijse studenten even hard baden voor de revolutie als premillennialisten voor de wederkomst van Christus. Hun kreten hoorde je als jongeman, zelf opgegroeid in een bescheiden, links georiënteerd milieu.

Onder je kotraam aanschouwde je de vernietiging van de Europese beschaving door verwende bourgeoisietelgen. Dat De Gaulle, de man die Frankrijk van de gruwelen van het nazisme had helpen bevrijden, door hen werd uitgemaakt voor fascist, deed jouw ongenoegen groeien.

Je koos een eigenzinnig pad. Identiteit en vrije markt waren belangrijk, maar op de achtergrond. Voor jou was de Europese Traditie de essentie. Ik durf die Traditie samen te vatten als ‘het Ware, het Goede en het Schone’. Er bestaat zoiets als een goed leven, in een harmonieuze verhouding met onze omgeving. Ethiek en esthetica zijn daardoor onlosmakelijk met elkaar verbonden, zoals zorg voor de natuur, leefbare woningen in plaats van grijze betonblokken, en kunst die ons inspireert eerder dan vervreemdt.

De (post)moderniteit heeft jammer genoeg al lang komaf gemaakt met dergelijke ideeën over moraliteit, architectuur, ruimtelijke ordening en kunst. Maar voor jou waren ze de kern van jouw denken. Het maakte dat jouw conservatisme ook een religieuze connotatie had, wat jou als filosoof nog verdachter maakte in de ogen van je academische collega’s.

De verbanning naar de universitaire periferie zorgde voor een lichte frustratie waar je – every inch a gentleman – evenwel nooit lucht aan zou geven. De beslotenheid van de studeerkamer paste je overigens ook niet. Jij wierp je – soms met ware doodsverachting – in het publieke debat.

Als focalisatiepunt van de interne oppositie tegen Margaret Thatcher – wier economische eenzijdigheid jij bekritiseerde – richtte je mee The Salisbury Review op, een tijdschrift waarin openlijk over de negatieve effecten van migratie werd gesproken. Het leidde tot een vroeg voorbeeld van cancel culture toen een onderwijzer, na een bijdrage in het blad, tot ontslag werd gedwongen.

Voor jouw bijdrage aan het ondergrondse verzet tegen de communistische overheersing werd je na het einde van de Koude Oorlog door menig Oost-Europees land gelauwerd. Je was een voorvechter van nationale soevereiniteit en een kruisvaarder tegen brute modernistische architectuur. Je was een liefhebber van wijn en de klassieke kunsten, een scherp essayist, een humoristisch causeur en een bedreven romancier.

Je stierf veel te jong. Maar je blijft leven als een haast emblematische epigoon van de ‘high Tory’: een verfijnde patriciër die in zijn landhuis de maat van de moderne wereld opneemt; mijmerend dat de traditionele levensbeschouwing, ondanks alles, nog steeds een inherente waarde heeft voor de innerlijk verscheurde westerse mens.

‘The glory of Europe is extinguished forever’, zei Burke in 1793 over de Franse Revolutie. Jouw erfenis doet toch nog een lichtje branden.

Ik zal de herinnering aan onze ontmoeting in Londen altijd koesteren en goed in gedachten houden wat je me toen vertelde.

(Hemelpost, naar een idee van HP/De Tijd)