Vandaag worden de eerste Belgen gevaccineerd. Maar wanneer bent u aan de beurt?

1. Vandaag wordt het allereerste vaccin in België toegediend. Hoe verloopt de dag?

Dat de 96-jarige Jos Hermans vandaag als eerste Vlaming een coronavaccin krijgt, dat wisten we al. De man woont in een woon-zorgcentrum (wzc) in Puurs-Sint Amands, op een boogscheut van het farmabedrijf dat zijn spuitje levert: Pfizer. Samen met Hermans krijgen zo’n 500 inwoners van drie wzc’s vandaag het vaccin. Als dat allemaal goed verloopt, dan gaat de grootschalige vaccinatiecampagne vanaf 5 januari echt van start. 

Want vandaag is een proefronde om vooral het omslachtige logistieke proces te evalueren. Er komt immers wel wat kijken bij de verdeling van vaccins die op min 70 graden Celsius bewaard moeten worden. Daarvoor zijn in het hele land een veertigtal hubs aangesteld: ziekenhuisapotheken die de vaccins bewaren en ontdooien. 

Het vaccin van Pfizer-BioNTech werkt pas goed na twee dosissen. De mensen die vandaag de eerste inspuiting krijgen, wacht binnen 21 dagen een tweede prik. 

2. Wanneer is de rest van de bevolking aan de beurt?

Eind februari, begin maart zouden alle wzc-bewoners die twee spuiten gekregen moeten hebben. Daarna is het aan de zorgverleners, zoals het ziekenhuispersoneel en huisartsen. De volgende in de wachtrij zijn andere kwetsbare groepen, zoals 65-plussers en mensen met een chronische aandoening, die in april of mei een prik krijgen. “We verwachten dat tegen de zomer alle risicogroepen, zo’n 5 miljoen Belgen, het vaccin hebben gekregen”, zegt professor Dirk Ramaekers, voorzitter van de vaccinatietaskforce. 

Veel preciezer wordt de kalender niet. Het lijkt erop dat alle gezonde, jonge mensen ten vroegste in de zomer van 2021 kunnen aanschuiven voor de prik. “De vaccins zullen stap voor stap komen. We hangen nu eenmaal af van de leveringen van de farmabedrijven en de snelheid waarmee zijn kunnen produceren”, zegt Ramaekers.

Vandaag wordt in Europa immers enkel het vaccin van Pfizer-BioNTech toegediend. De andere producenten zijn nog niet klaar of wachten op goedkeuring van het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA), dat voor de EU de vaccins controleert. 

“De timing die nu op tafel ligt, is conservatief. We moeten rekening houden met alle onzekerheden”, stelt Ramaekers. Zo bleek drie weken geleden dat Pfizer-BioNtech door productieproblemen in januari slechts de helft van de beloofde 600.000 vaccins zou kunnen leveren aan België, waardoor de hele vaccinatieplanning meteen al een maand vertraging oploopt. 

Maar er is ook goed nieuws:  AstraZeneca kondigde gisteren aan dat het ‘de winnende formule’ heeft gevonden en rekent op een snelle goedkeuring en het Moderna-vaccin krijgt wellicht half januari groen licht. Ook Janssen Pharmaceutica is nog druk bezig en zegt voor te lopen op schema. Bij sommigen daarvan volstaat ook één dosis.

Professor Ramaekers: “Als we die vaccins eerder kunnen toedienen, des te beter. Maar zolang we niet zeker zijn, hoeden we ons voor een goednieuwsshow.” 

3. In de VS en Groot-Brittannië wordt al volop gevaccineerd, en ook Israël lijkt vaart te maken. Zijn wij dan zo traag?

Het klopt dat landen als VS, Canada en Groot-Brittannië de vaccins van Pfizer-BioNTech of Moderna sneller hebben goedgekeurd dan de EU, dat via een verdeelsleutel op basis van inwonersaantallen de flacons verdeelt over de lidstaten. Wij hangen dus af van de Europese strategie. “Ik verkies die Europese aanpak: een iets tragere goedkeuring maar een grondigere evaluatie van het vaccin. Dat is niet onbelangrijk, als je de bevolking en zorgverstrekkers om vertrouwen vraagt”, zegt Dirk Ramaekers van de taskforce.  

Voorts zal ons land door die Europese verdeelsleutel min of meer gelijke tred houden met pakweg Duitsland, waar ze evengoed verwachten dat het tot einde 2021 zal duren voor het gros van de bevolking is ingeënt. 

In Israël mikt de regering op 2 miljoen vaccinaties tegen eind januari, goed voor een kwart van de bevolking. Eind maart moeten dat er 4 miljoen zijn. “We hebben geen zicht op de contracten die Israël heeft afgesloten met de farmabedrijven”, zegt vaccinoloog Pierre Van Damme (UA). De kans bestaat dus dat ze grotere volumes kunnen afnemen, wie weet betalen ze drie keer zoveel als Europa. Vraag is ook of Israël die beloftes kan waarmaken. De VS gingen er namelijk ook prat op dat ze tegen het jaareinde 20 miljoen mensen zouden vaccineren, maar voorlopig stokt de teller daar rond 2 miljoen. 

4. Kunnen we dan nu de maatregelen versoepelen?

Zo simpel is het helaas niet. De wzc’s zullen zich de komende weken alvast nog moeten houden aan de strenge bezoekersregeling. “Het vaccin is 90 procent doeltreffend, dus het blijft belangrijk om de wzc’s virusvrij te houden. Het verschil is wel: massale uitbraken zouden we niet meer mogen zien, dus binnen de wzc’s kan het normale leven zich toch wat hervatten”, zegt Van Damme. Voorlopig blijven de bekende parameters zoals ziekenhuisopnames en aantal nieuwe besmettingen dus bepalend. Want wie gevaccineerd is, kan bovendien het virus wel nog doorgeven. 

Van Damme ziet wel heil in combinatie van een toenemende vaccinatiegraad en de inzet van sneltests, bijvoorbeeld voor bezoekers aan wzc’s en in de culturele sector. Begin januari bekijkt hij samen met festivalorganisatoren procedures voor testdorpen met sneltests aan de ingang van festivalweides.